Antalya’yı yönetenler arasında bir isim var ki, özellikle bir icraatı günümüzde bile tartışma konusu. Bu isim, kent hava almıyor gerekçesiyle tarihi surları yıktıran Karakaşzade Hüsnü Bey..
Türkiye’nin turizm başkenti ve dünya turizminin en önemli destinasyonlarından Antalya’ya belediye başkanlığı yapanlar arasında bir çok kişinin resmi kayıtlarda sadece adı mevcutken, kimi başkanlar kalıcı izler bıraktı. Bugünkü Antalya’nın temellerini atan başkanların bazıları olumlu, bazıları da tartışmalı icraatlarıyla tarihi kayıtlarda yerini aldı. Kimileri günümüz Antalya’sında isimleriyle yaşatılan başkanların seyir defterine devam ediyoruz.
Cumhuriyet’in ilk başkanı
Antalya’yı yönetenler arasında arşivlerde adından ve görev yaptığı tarihten başka herhangi bir bilginin bulunmadığı isimler de mevcut demiştik. Bunlardan bazıları şöyle; Mustafa Efendi (1908–1911), Münir Bey (1911–1912), Rıza Bey (1912–1914), Ziya Bey (1915-1916), Mustafa Bey (1919–1919), Hasan Bey (1919–1920), Kahramanzade Hacı Said Efendi (1921–1922). 1922-1924 tarihleri arasında Antalya’nın şehremini ise Yusuf Cemal Bey’di. 24 Aralık 1879’da Antalya’da doğan Yusuf Cemal Bey aynı zamanda Cumhuriyet döneminin de ilk belediye başkanı. Asıl mesleği avukatlık olan Yusuf Cemal Bey, aynı zamanda Antalya Gazetesi’nin mes’ul müdürüydü. Daha sonra Demirel soyadını alan Cemal Bey 21 Mart 1942 tarihinde vefat etti. Yusuf Cemal Bey’den sonra belediye başkanlığı koltuğuna oturan Zühtü Beyzade Hasan Bey (1925–1926) hakkında da arşivlerde isminden fazla bilgi bulunmuyor.
Giritli Zeki’den ilk itfaiye
Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer alan Şeremetzade Zeki Bey (Giritli Zeki diye de bilinir), İtalyan Loyd Triestino şirketinin Antalya acentesiydi. 1926 -1927 yıllarında Antalya Belediye Başkanlığı koltuğuna oturan Şeremetzade Zeki Bey, milli mücadele yıllarında İtalyanlar tarafından Rodos’a sürgün edildi, fakat kısa bir süre sonra Antalya’ya geri döndü. Mart 1926’da yapılan seçimlerde belediye başkanlığına seçildi. Zeki Bey’in belediye başkanlığı döneminde Kaleiçi ve Çarşı’da sık sık çıkan yangınlara karşı, tulumba teşkilatı kuruldu. 21 Haziran 1926 tarihinde de, Çürüklük ve Sızanharik mezarlıklarının hal, kömür ve hayvan pazarı kurulmak üzere belediyeye devri onaylandı. Tophane Parkı 1926 yılında açıldı. Belediye 1926 yılında itibaren başta sıtma olmak üzere salgın hastalıklara karşı mücadelede de, çeşitli görevler yüklendi.
Karakaşzade Hüsnü Bey
Tosun'un Hakkı Efendi (1927–1927) ve 1927-1930 tarihleri arasında görev yapan Dr. Ali Galip Bey (Kahraman) yine geçmişi hakkında kayıt bulunamayanlardan. Bunlardan sadece Dr. Galip Bey zamanında Antalya’da elektrik tesisatı çalışmalarına başlandığı biliniyor. Daha sonra göreve gelen Karakaşzade Hüsnü Bey (Karakaş) hakkında ise arşivlerde bir hayli kayıt mevcut. 1930–1934 yılları arasında belediye başkanlığı yapan Karakaşzade Hüsnü Bey Kalekapısı ile bugünkü İş Bankası arasındaki eski ahşap dükkânları yıkarak caddeyi genişletmiş, Halkevi binasını (yakın zamanda boşaltılan Büyükşehir Belediye binası) 1932 yılında hizmete açmıştı. Karaalioğlu Bahçesi'nin modern bir parka dönüşümü de, Karakaşzade’nin belediye başkanlığı döneminde hız kazandı. 27 Şubat 1931 tarihinde bahçenin içine Gazi Bulvarı, 1934 yılında da Böcekçilik Mektebi’nin yanına İpekböcekçiliği İstasyonu açıldı. Kentin hava alamadığı gerekçesiyle Antalya Surları'nın yıkılması Hüsnü Karakaş döneminin en tartışmalı icraatıdır. Karakaşzade Hüsnü Bey 1949 yılında vefat etti. Hüsnü Bey’den sonra göreve gelen ve sadece 1 yıl başkanlık yapan Şerafettin (Mıhçıkan) Bey de yine geçmişi bilinmeyenlerden..
Gökçekoğlu ile iki dönem
1934–1944 tarihleri arasında Antalya’nın şehremini Lütfü Gökçeoğlu’ydu. Gökçekoğlu, 1934 seçimlerinde belediye başkanı oldu ve bu görevi iki dönem kesintisiz on yıl yürüttü. Döneminde, belediyenin girişimleriyle 14 Ağustos 1940 tarihinde kurulan “Antalya’yı Güzelleştirme, İmar ve Tanıtma Cemiyeti” öncülüğünde önemli imar çalışmaları yapıldı. Kentin su sorunu 1940’lı yıllarda Lütfü Gökçeoğlu ve o dönem Antalya Valisi olan Haşim İşcan’ın ortak teşebbüsleri ile çözüldü. Temmuz 1944'te, Lütfü Gökçeoğlu'nun belediye başkanlığından ayrılmasından sonra ise yerine vekâleten, Vilayet Encümen azalarından Esat Esen belediye başkanı olarak atandı. (1944–1945) İki yıllık belediye başkanlığı döneminde Esat Esen, kentin sokak ve caddelerinin temizliği, esnafın ve pazarların denetimi gibi konularda oldukça faal olarak çalıştı.
Burhanettin Onat azledildi
Cumhuriyetin ilk yıllarında Antalya’da sıtma mücadelesinin en etkili isimleri arasında yer alan Dr. Burhanettin Onat, Antalya Türk Ocağı’nın reisliğini yapmış, 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Antalya teşkilatının kurucuları arasında yer almış bir isimdi. 1946 yılında belediye başkanlığına seçilen Onat’ın belediye başkanlığı sekiz ay sürdü. Antalya Belediyesi Genel Kurulu’nun 5 Şubat 1947 tarihinde aldığı ‘itimatsızlık’ ve ‘kifayetsizlik’ kararıyla belediye başkanlığından azledildi. 1950 ve 1960 yılları arasında Demokrat Parti Antalya milletvekili olan Onat, 14 Aralık 1976 tarihinde İstanbul’da vefat etti. 1947-1948 tarihleri arası Belediye Başkanı olan Dr. Vasfi Cankatan hakkında kayıtlarda herhangi bir bilgi bulunmuyor.
Giritli Seyit Ali Pamir
Sonrasında, yani 1948’de göreve gelen Seyit Ali Pamir 1954 yılına kadar başkanlık yaptı. Seyit Ali Pamir 1898 yılında Girit Hanya'da doğdu. 1901 yılında Antalya'ya göç etti.16 yaşında askerliğe alınıp Balkan Savaşında (Trablusgarb) ve 1. Dünya Savaşında (Yemen) çarpıştıktan sonra Kurtuluş Savaşında Fahrettin Altay Paşa'nın süvari birlikleri ile yüzbaşı olarak İzmir'e giren ilk süvari birliğinde görev aldı. Savaş sonrası serbest ticaret yaparak Antalya'daki un ticareti konusunda fabrikalarda simsarlık ve eksperlik yaptı.
Siyasi hayatına önce Belediye Encümen üyeliği ile başladı, daha sonra da 2 dönem Belediye Başkanlığı yaptı. Altın Portakal'ın öncüsü sayılan ‘Aspendos Tiyatro ve Müzik Festivalinin’ başlangıç ve gelişim yıllarında Belediye Başkanı sıfatıyla katkıları oldu.1983 yılında Antalya'da vefat etti. 1954-1955 yılları arası ise başkan Fuat Atahan’dı.
İlk imar planı Şakrak’tan
İbradı doğumlu olan Hayret Şakrak 1955 yılında Antalya Belediye Başkanı seçildi. Kentin ilk ayrıntılı imar planı Hayret Şakrak’ın belediye başkanlığı döneminde, 1956 yılında yapıldı. Yine Şakrak’ın belediye başkanlığı yıllarında Antalya’nın turizm kenti olması yolunda önemli adımlar atıldı. 1957 yılında Antalya Konyaaltı mevkiinde 50 obanın inşaatına başlandı. 1959-1960 yıllarında Ömer Eken, 1960-1962 yılları arasında ise Antalya Valisi Turgut Kılıçer aynı zamanda belediye başkanlığı görevini de yürüttü.
Vali-Başkan Nuri Teoman
1962–1963 ve 1981–1983 yılları arası Antalya Şehremini olan Nuri Teoman, her iki İhtilal Hükümeti tarafından da Antalya’ya vali olarak atanmış ve aynı zamanda belediye başkanlığı görevini de üstlenmişti. 1965 yılına kadar Antalya Valisi görevini yürüten Emekli Hava Tuğgenerali Teoman 1961–1962 yılları arasında da Ankara Valiliği ve belediye başkanlığı yapmıştı.
Dr. Tolunay seviye atlattı
Antalya’da 1963-1973 yılları arası kesintisiz 10 yıl belediye başkanlığı yapan Dr. Avni Tolunay ise kente seviye atlatan hamleler yaptı. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nin kurucusu olan Dr. Avni Tolunay’ın belediye başkanlığı döneminde Antalya toprak yollardan kurtuldu. Dr. Burhanettin Onat ile başlayan Antalya’nın dünya turizminin başkenti olma yarışı bu dönemde de sürdürüldü. Tolunay, yurt içi ve yurt dışı girişimlerle Antalya’nın tanıtılmasına hız verdi. ‘Antalya Festivali’nin belediye etkinlikleri içerisine dâhil edilmesi ve 1963 yılında bu etkinliğe ‘Ulusal Film Yarışması’nın eklenmesiyle birlikte Antalya Altın Portakal Film Festivali'ni başlatmış oldu. Belediye yönetiminin festival programına eklediği, her yıl üç Alman çiftin evlendirilmesi ve toplu sünnet törenleri gibi etkinlikler de, Dr. Avni Tolunay’ın belediye faaliyetleri arasında yeraldı.
Yunus ERDOĞAN
YARIN: Antalya’da geniş cadde ve bulvarlar ne zaman açıldı? 1980 darbesinde hangi başkan görevden alındı? Emekli olup yerleştiği Antalya’da başkanlık koltuğuna kim oturdu? Antalya Büyükşehir statüsüne hangi başkan döneminde dahil edildi?