Aile Hekimi Doktor Ozan Uzkut, hava sıcaklıklarının giderek artması ile bakteriyel enfeksiyonların besinlerde kolay ve hızlı bir şekilde üreyebildiğini ifade etti, yaz döneminde sıklıkla karşılaşılan yaz ishallerinin en çok 0-5 yaş grubundaki çocukları etkilediğini anlatarak uyarılarda bulundu. Uzkut, “Bağırsak hareketlerinin bozulması sonucu sürekli tuvalete gitme isteğinin artması da, cıvık dışkılama ile birlikte seyreden şikayetlerden biridir. Günde üç defadan fazla sulu dışkılama durumu, ishal olarak kabul edilir. Çok ağır ishal vakalarında günde 13-14 litre kadar sıvı kaybedilebilir. Sulu veya cıvık dışkılama, acil ve sürekli olarak tuvalete gitme ihtiyacı, büyük tuvaleti tutamama, susuzluk, kusma, bulantı, halsizlikle karın bölgesinde gaz şikayeti de ishalin en büyük belirtilerinden sayılmaktadır. Pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilen ishal, çoğunlukla çevresel faktörlerle gelişir. İshalin seviyeleri bulunmaktadır, hafif olması durumunda kontrol altına alınmaya çalışılabilir. İshal en fazla 0-5 yaş grubundaki çocukları etkilemektedir. Anne sütü alan bebeklerde 6-7’den fazla, anne sütü almayan çocuklarda ise 3’ten fazla sulu dışkılama, ishal olarak kabul edilmektedir. Sık tuvalete gitme durumunda, dışkılama sulu değilse bu tablo genellikle ishal değildir” dedi. Çocuklarda sıvı kaybı Çocuklarda ishale kusma ve ateş eşlik etmesi durumunda en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerektiğini hatırlatan Ozan Uzkut, “Ateşi olmayan, kusmayan ishalli çocuklar evde tedavi edilebilir. Önemli olan çocukta sıvı kaybı olup olmadığının takip edilmesidir. Sıvı kaybını anlayabilmek için çocuğun ne kadar idrar yaptığına ve idrarında bir azalma olup olmadığına bakılmalıdır. Kimi zaman yaz ishaline kusma da eşlik edebilmektedir. İshale kusma da eşlik ediyorsa çocuk yeterince beslenemediği ve sıvı alamadığı için vücudunda hızlı bir sıvı kaybı olabilir. Bu duruma mutlaka dikkat edilmesi gerekir” dedi. Gıdalardaki tehlike Hava sıcaklıklarının giderek artması ile bakteriyel enfeksiyonların artarak, besinlerde kolay ve hızlı bir şekilde ürediğine dikkat çeken Uzkut, “Besinlerin saklanma koşullarına bağlı olarak mikroplar ve ürettikleri toksinlerinde artış görülmektedir. Bu enfeksiyon içeren besinleri tüketen çocuklar, genellikle gastroenterit olarak bilinen ishal durumu ile karşı karşıya kalmaktadır. Bunun için uzun süre dışarıda açık bir şekilde beklemiş olan gıdaların tüketilmemesi gerekmektedir. İshal bakteriyel enfeksiyon gibi geçici bir durum veya bağırsak hastalığı gibi süregelen bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilir” diye konuştu. En sık gözlenen nedenler En sık gözlenen ishal nedenleri ile ilgili bilgi veren Uzkut, “Su ve gıdalar yoluyla gerçekleşen, bağırsağın mikrobik hastalıkları, süt ve süt ürünleri gibi gıdalara tahammülsüzlük, parazitler, müshil kullanımı, ilaca bağlı yan etkiler ishale neden olmaktadır. İshale sebep olan birçok farklı mikrop da vardır. İshal belirtileri, rahatsızlığın şiddetine göre sıralanmaktadır. Eğer kişi az miktarda bir sıvı kaybetmişse daha çok susuzluk olarak kendini gösteren şikayetler, orta derece bir sıvı kaybında ise ağızda kuruma, huzursuz ruh hali ve idrar miktarında azalma gibi belirtiler görülebilir. Vücudun yüzde 10’luk kısmında bir sıvı kaybı yaşanıyorsa, belirtiler daha şiddetli ortaya çıkar” diye konuştu. Doğru beslenme önemli İshal süresince doğru beslenmenin önemli olduğunu aktaran Uzkut, “İshalde genel durumun iyi olduğu, bulantı ve kusmanın olmadığı hastalarda 1 litre kaynatılmış ve soğutulmuş suya 1 çorba kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu ve 1 çay kaşığı karbonat konularak karıştırılır ve hazırlanan karışım sık aralıklarla içilir. Daha ağır durumlarda kişi ağızdan beslenemiyorsa, ateş ve uzun süren ishal (24 saatten fazla) varsa, mutlaka hastane şartlarında damar yolu ile sıvı ve elektrolit takviyesi yapılmalı, dışkı incelemesi yapılarak ishal tedavi planlaması yapılmalıdır. Bu dönemde yağlı ve lifli yiyecekleri tüketmemek gerekir. İshale ne iyi gelir sorusuna cevap olarak patates ve muzun, potasyum kaybını önlemek açısından en önemli gıdalar olduğu söylenebilir. İshale iyi gelen yiyecekler arasında çorba, haşlama, püre, makarna ve pirinç yer alır. Bunların tüketimi, ishali kesmek için faydalıdır. İshal tedavisinin en önemli kısmı sıvı ve elektrolit kaybını önlemektir” dedi. Uzkut, şöyle devam etti; “Özellikle tatilde açık büfelerde uzun süre dışarıda kalmış süt, krema, mayonez, et içerikli yiyecekler çocuklarda ishale neden olabilir, çocukları bu besinlerden uzak tutmak gerekir. Dondurma, çikolata gibi çabuk eriyen ve bozulabilen yiyecekler de çocuklarda ishale yol açabilir. Bu konuda da dikkatli olunmalıdır. Hijyenik olmayan içme suları, mikrop barındırdığı için yaz döneminde ishallere yol açabilmektedir. Yine yaz döneminde çocukların kullandığı havuzlar nedeniyle ishal hızla yayılabilmektedir. Havuzlardan yutulan mikroplu sular ishallere yol açabilir. Havuzların temizliğinden emin olmak gerekir. Yaz döneminde yetişkinler ve çocukların sık sık duş alması genel temizlik için uygun olacaktır.” Rota virüsü Rota virüsü enfeksiyonunun da çocuklarda ve bebeklerde ishale neden olduğunu anlatan Ozan Uzkut, “Rota virüsü mide-bağırsak sisteminin viral bir enfeksiyondur. Rota virüs, özellikle 2 yaş altı çocuklardaki akut ishallerin en sık nedenlerinden biridir. Küçük yaşlarda görüldüğünde genellikle hastane yatışlarının sebebidir. Aşırı kusma ve ishal, hayatı tehdit eden sıvı kaybı nedeniyle hastane şartlarında tedavi gerekli olabilir. Bu anlamda rota virüs aşıları oldukça önemlidir. Rota virüs aşısının ilk dozu 6. haftadan sonra olacak şekilde bebek 4. ayını bitirmeden yapılmalıdır. Aşı 4-8 hafta aralarla tekrar edilir. Aşı ağız yoluyla damla şeklinde uygulanır. Rota virüs aşısının diğer aşılarla birlikte aynı anda veya farklı zamanlarda uygulanmasında tıbben sakınca yoktur. Dikkat edilmesi gereken tek aşı, ağızdan verilen çocuk felci aşısıdır. Her iki aşı arası 15 günden az olmamalıdır” dedi. Bebeklerde ishal Anne sütünün, ishalden koruyan önemli bir besin kaynağı olduğunu ifade eden Ozan Uzkut, “İshal olan çocuk emzirme dönemindeyse mutlaka anne sütü almalıdır. Anne sütü, ishalden koruyan önemli bir besin kaynağıdır. Anne sütü alan bebekler daha çabuk iyileşmektedir. Eğer çocuk 6 aydan büyük ise ishal durumlarında ev yoğurdu, patates püresi, pirinç lapası ve muz püresi verilebilir. İshal döneminde çocuklara yağlı ve şekerli besinler verilmemeli, yukarıda bahsedilen ishale iyi gelen yemekler tercih edilmelidir. Çocuklarda yaşanan ishal durumlarında doktor onayı olmadan kesinlikle antibiyotik tedavisi uygulanmamalıdır” dedi. İshale karşı kişisel temizliğe dikkat edilmesi gerektiğini ifade eden Uzkut, “Özellikle her fırsatta elleri yıkamak, kaynağı bilinmeyen, açıkta satılan veya dağıtılan, denetimsiz içme suları ve bu sularla yıkanmış sebze ve meyveleri tüketmemek, yiyeceklerin taze olmasına, paketlenmiş olarak satılan yiyeceklerin üzerindeki son kullanma tarihinin geçmemiş olmasına dikkat edilmelidir” şeklinde konuşmasını tamamladı.
Esra ALTUNKES
Esra ALTUNKES