Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından derlenen ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan 2025 yılı ikinci tahminlerine göre, Türkiye’de bitkisel üretimde genel bir düşüş eğilimi gözlemleniyor. Veriler, tarla ürünleri, sebzeler ve meyveler başta olmak üzere pek çok alanda üretim miktarlarının bir önceki yıla göre azalacağını gösteriyor. Bu durum, tarımsal üretim planlaması, gıda arzı ve fiyat istikrarı açısından önemli sinyaller veriyor.
Tahıllarda Önemli Düşüşler ve Sebepleri
2025 yılında tahıl üretiminin bir önceki yıla göre %12,4 oranında azalması bekleniyor. Toplam tahıl üretimi yaklaşık 34,2 milyon ton seviyesinde öngörülüyor. Bu düşüş, özellikle buğday ve arpa gibi temel gıda ürünlerinde ciddi bir azalmayı işaret ediyor:
Buğday: %13,9 azalarak 17,9 milyon ton
Arpa: %25,9 azalarak 6 milyon ton
Çavdar: %20,9 azalarak 203 bin ton
Yulaf: %22,3 azalarak 303 bin ton
Mısır üretiminde ise küçük bir artış (%4,9) bekleniyor ve üretim yaklaşık 8,5 milyon ton olarak tahmin ediliyor. Bu durum, özellikle hayvan yemi sektöründe ve niş pazar segmentlerinde arzın korunmasına yardımcı olabilir.
Tahıl üretimindeki bu düşüşlerde iklim koşulları, kuraklık ve tarımsal girdilerdeki maliyet artışları önemli rol oynuyor. Özellikle arpa ve yulaf üretimindeki sert düşüşler, hayvancılık sektörünü doğrudan etkileyebilir.
Kuru Baklagiller ve Yumru Bitkilerde Durum
Kuru baklagiller grubunda nohut (406 bin ton), kuru fasulye (247 bin ton) ve kırmızı mercimek (230 bin ton) üretimlerinin sabit veya hafif düşüş eğiliminde olması, bakliyat tüketiminde fiyat dalgalanmalarına yol açabilir. Yumru bitkilerden patates üretiminin %13 azalarak 6 milyon ton seviyesine gerilemesi, özellikle kış aylarında patates fiyatlarını etkileyebilir.
Yağlı Tohumlar ve Şeker Pancarı
Yağlı tohumlarda da önemli düşüşler görülüyor: soya üretimi %17,4 azalarak yaklaşık 149 bin ton, ayçiçeği üretimi ise %17,6 düşüşle 1,8 milyon ton olarak tahmin ediliyor. Bu gelişme, yağlı tohum ve yağ üretimi sektörlerinde arz sıkışıklığına ve fiyat artışlarına yol açabilir. Şeker pancarı üretiminde %4,1’lik bir azalma bekleniyor; 21,5 milyon ton olarak öngörülen üretim, şeker sanayini ve pancar ekim alanlarını yakından ilgilendiriyor.
Sebzelerde Küçük Değişimler
Sebze üretiminde 2025 yılında %0,8’lik bir azalma bekleniyor ve toplam üretim yaklaşık 33,3 milyon ton seviyesinde öngörülüyor. Ancak ürün bazında farklı eğilimler mevcut:
Artış: Karpuz %8,3, kuru soğan %2,6, kavun %17,5
Azalış: Domates %7,6, salçalık kapya biber %6,3, taze fasulye %8,3
Bu durum, özellikle sebze fiyatlarının sezonluk dalgalanmalar gösterebileceğine işaret ediyor. Bazı ürünlerdeki artış, üretim teşvikleri ve sulama olanaklarının iyileştirilmesinden kaynaklanabilir.
Meyve ve Yağlı Meyvelerde Sert Düşüşler
Meyveler, içecek ve baharat bitkileri üretiminde %30,4 oranında bir düşüş öngörülüyor. Üretim miktarının yaklaşık 19,8 milyon ton olması bekleniyor. Özellikle elma (%48,3), şeftali (%46,1), nektarin (%44,1), kiraz (%70,6) ve üzüm (%24,5) üretimlerinde dramatik azalmalar söz konusu.
Turunçgil ürünlerinde ise farklı eğilimler mevcut: Mandalina üretimi %7,1 artarken, portakal %15 ve limon %34,8 azalmış durumda. Sert kabuklu meyvelerde fındıkta %38,5, cevizde %38,1 ve Antep fıstığında %61,1’lik düşüşler öngörülüyor. Muz üretimi %1,6, zeytin üretimi ise %34,7 oranında azalacak.
Ekonomik ve Sosyal Yansımalar
Bu üretim düşüşleri hem iç tüketim hem de ihracat açısından önemli sonuçlar doğurabilir. Tahıllardaki azalış, ekmek ve un fiyatlarında artışa yol açabilirken, meyve ve yağlı tohumlardaki düşüşler, gıda enflasyonunu tetikleyebilir. Aynı zamanda ihracat gelirleri ve dış ticaret dengesi üzerinde de etkiler görülmesi muhtemel.
Öte yandan, sebzelerdeki sınırlı artışlar ve bazı meyvelerdeki kısmi yükselişler, arzın tamamen daralmasını önleyerek piyasalarda sınırlı denge sağlayabilir. Bu noktada, üreticilere yönelik destekler, sulama yatırımları ve iklim değişikliğine uyum politikaları kritik önem taşıyor.
Sonuç ve Değerlendirme
2025 yılı bitkisel üretim tahminleri, tarım sektöründe zorlayıcı bir yılın habercisi niteliğinde. Tahıllardan meyvelere kadar birçok alanda üretim azalırken, sınırlı bazı ürünlerde artışlar, sektördeki adaptasyon kapasitesini gösteriyor. Tarım politikalarının etkin bir şekilde uygulanması, üretimdeki düşüşlerin olumsuz etkilerini minimize edebilir.
Ülkemizdeki tarımsal üretim tahminleri, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından derlenmekte ve Resmi İstatistik Programı kapsamında TÜİK tarafından yayımlanmaktadır. Bu veriler hem üretim planlaması hem de gıda güvenliği açısından kritik bir gösterge olarak değerlendiriliyor. Önümüzdeki dönem, iklim değişikliği, maliyet artışları ve tarımsal destek politikaları üretim trendlerini şekillendirecek temel faktörler arasında yer alıyor.