Bilim insanı olmak Antalyalı Eşref Demir’in çocukluk hayaliydi. Hayalinin peşinden koştu ve 37 yaşında profesör oldu. İçinde büyümeye devam eden bilim tutkusu onu Antalya’dan ABD’ye, Harvard Tıp Fakültesi’ne kadar taşıdı
Antalya Bilim Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Eşref Demir’in yaşam öyküsü, ‘hayallerinize dikkat edin, gerçek olabilir’ dedirtecek cinsten. Hayal kurmaktan vazgeçmeyen, bulunduğu şartları daima daha iyisini yapabilmek için zorlayan, hayallerine koşmaktan yorulmayan bilim insanı Prof. Dr. Eşref Demir’in hikayesi Antalya’nın küçük bir semtinde başlar. Çocukluk döneminde birçokları gibi futbol sevdalısı olan Eşref Demir’in diğer bir tutkusu ise bilimdir. Çevresindeki canlılara olan merakı O’nu yıllarca çalışmaktan yorulmayacağı, aksine çalışmayı oyun gibi göreceği bir alana, Canlı Bilimi olan Biyoloji’ye yönlendirir. Çok sevdiği ve başarılı da olduğu futboldan onu koparan da yine bilim olur. İşte Antalya’dan Amerika’ya uzanan bu başarı hikayesinin detayları;
İlkokuldan Doktora’ya
Antalya'nın dar sokaklarındaki sarı lambalı bir evin ışıkları gecelerin geç saatlerine kadar hep bilim aşkıyla yanık olurdu. Küçük Eşref’in Dr. Galip Kahraman İlkokulu'nda başlayıp, Meltem İlköğretim Okulu ve ardından Muratpaşa Lisesi'yle devam eden eğitim hikayesinin içinde her daim koşan bir çocuk ve genç vardı. Önce okuduğu okulların spor takımlarında, sonraları ağabeylerinin Antalya'nın meşhur Serpme Böreği'ni yaptıkları Hasan Börek Salonu'nda ve bilim insanlığı hayalini gerçekleştirebilmek için dershanelerde koşturup durdu Eşref Demir. Koşmaktan hiç vazgeçmedi. Derken, Canlı Bilimi'nin kendisini hayrete düşüren ve her defasından kendisine hayran bırakan tüm temellerini ve detaylarını öğrendiği Akdeniz Üniversitesi Biyoloji Bölümü'ne adımlarını attı. Aynı bölümde yine koşarcasına Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Eğitimi'ni tamamladı.
Nanoteknoloji üzerine çalışma
Araştırma Görevlisi olarak da yıllarca öğrencisi olduğu bu bölüme hizmet etti. İlkokuldan üniversiteye kadar öğretmenleri ve hocalarından aldığı bilgiler, içindeki bilim tutkusunun günden güne büyümesini sağladı. Ve ilk yurt dışı deneyimini, 2009 yılında Doktora Dönemi'nde kazandığı Yükseköğretim Kurulu (YÖK)-Yurt Dışı Doktora Araştırma Bursu ile İspanya’nın Barselona kentinde bulunan Universitat Autònoma de Barcelona (UAB)'da yaşadı. Burada Nanoteknoloji'de farklı alanlarda kullanılan Nanomateryaller (NM)'in genetik hasar oluşturabilme potansiyelleri üzerine çalışmalar gerçekleştirdi. Doktorasını tamamladıktan sonra 31 yaşında Doç. Dr., 37 yaşında Prof. Dr. oldu ama o koşmaktan hiç vazgeçmedi.
Koşmak, cazip hayat biçimi
Profesör deyince akla gelen profillerden hayli uzak olan Prof. Dr. Eşref Demir için koşmak hala cazibesini koruyan bir hayat biçimi. Doçentlik döneminde Fulbright Bursiyeri olmaya hak kazanan ve eş zamanlı olarak ORISE (the Oak Ridge Institute for Science and Education), Foreign National Research Program Fellowship (Yabancı Ulusal Araştırma Programı Bursu) Bursu'nu kazanarak ‘Doktora Sonrası Araştırmacı’ sıfatıyla ABD Sağlık Bakanlığı bünyesinde, piyasaya çıkacak ilaçların olası etkilerini araştırarak onay veren kurumların başında gelen Amerika Gıda ve İlaç İdaresi (U.S. FDA; Food and Drug Administration)'nin Ulusal Toksikolojik Araştırmalar Merkezi (NCTR; National Center for Toxicological Research) Laboratuarları'nda Kanser Moleküler Genetiği, Yeni Nesil Dizileme (Next Generation Sequencing), İnsan Hastalıkları ve Nanoteknoloji alanlarında araştırmalar yaptı.
Çeşitli araştırmalar yaptı
Amerika’da çok iyi imkanlara sahip olmasına rağmen Demir, bilgi birikimini ülkesindeki öğrenciler ile paylaşmak ve ülkesine kazandırmak için Giresun Üniversitesi'nde Öğretim Üyesi (Doç. Dr.) olarak hizmet vermeyi tercih etti. Bu görevi sırasında tekrar Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)-Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) 2219-Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı tarafından desteklenen burs ile Cambridge Üniversitesi (Cambridge-İngiltere)'nde ve Bradford Üniversitesi (Bradford-İngiltere)'nde araştırmalar yaptı.
TÜBİTAK Proje yürütücüsü
Halen Antalya Bilim Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi olarak görev yapan Prof. Dr. Eşref Demir, bugüne kadar TÜBİTAK, YÖK, Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi ve Giresun Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi tarafından desteklenen ve başarı ile tamamlanan 24 araştırma projesinde Proje Yürütücüsü, Yardımcı Araştırmacı, Uzman ve/veya Bursiyer olarak görev aldı. Demir ayrıca, bir TÜBİTAK-Çoklu İşbirliği Destek Programları, UFUK (HORIZON) 2020 Programı: PRIMA (Partnership for Research and Innovation in the Mediterranean Area) 2018 Programı Bölüm 2 kapsamında kabul edilen Avrupa Birliği Projesi'nde ise PRIMA Proje Ortağı ve Türkiye'deki Proje Yürütücüsü olarak, bir TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında kabul edilen projede ‘Proje Yürütücüsü olarak görev aldı. Demir son olarak yine TÜBİTAK 1002-Hızlı Destek Programı kapsamında kabul edilen bir projede Antalya Bilim Üniversitesi Öğretim Üyesi sıfatıyla Proje Yürütücüsü olarak görev alacak.
Bilimsel çalışma ve makaleler
Halihazırda 44 uluslararası ve diğer ulusal bilimsel dergilerde 1 olmak üzere toplamda 45 bilimsel makalesi, işlemde olan 3 ve yayına hazırlanan 1 bilimsel makalesi, Uluslararası bilimsel toplantılarda 25 ve Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan 22 bildirisi bulunan Prof. Dr. Demir’in, Google Akademik (https://scholar.google.com.tr/)'e göre yayınlarına alınan toplam atıf sayısı ise 747(h-endeksi=15 ve i10-endeksi=18). Ayrıca, Etki Faktörü (Impact Factor) yüksek uluslararası (Science Citation Index-SCI kayıtlı) bilimsel dergilerde 53 makale için de hakem olarak görev aldı. Prof. Dr. Demir, bugüne kadar bilimsel alanda; çeşitli alanlarda (güneş kremleri, kozmetik ve farmasötiklerde olmak üzere klinik uygulamalarda, biyomedikal görüntüleme ve teşhis uygulamaları, elektronik ve inşaat endüstrisi, gıda katkıları, boyar maddeler, kâğıt, plastikler ve boyalar) günlük hayatımıza dahil olan NM'e maruziyetin olası genotoksik, mutajenik etkilerinin değerlendirilmesi, ayrıca kanser gelişim yollarının belirlenebilmesi için farklı in vivo ve in vitro çalışmalar ile NM'e maruz kalınma sonucunda kardiyovasküler ve solunum sistemlerine ne gibi etkiler verildiğinin belirlenebilmesi için farklı in vivo çalışmalarında görev aldı.
Gen Mutasyon Testi
Canlı sistemlerde farklı NM'lerin karsinojenik (karsinojen maruziyeti için mikroRNA biyomarkerlerindeki çalışmalar), mutajenik ve sitotoksik etki mekanizmalarının aydınlatılması konusundaki çalışmalarına ek olarak Biyoinformatik (Genom dizileme, mikrodizi gen ifade ve görüntü analizi çalışmalarında), Genetik ve Moleküler Toksikoloji ve Nörotoksikoloji alanındaki çalışmaların içerisinde de yer aldı. Prof. Dr. Eşref Demir’in U.S. FDA'daki projeleri, Yeni Nesil Dizileme (Sekanslama) (Next Generation Sequencing: NGS) kullanılarak çeşitli karsinojen NM'lerin indüklediği nadir mutasyonları ortaya çıkarmak ve kimyasal kaynaklı kanserojen tespiti için kanda mikroRNA değerlendirilmesi ile ilişkili. Prof. Dr. Demir, Avrupa ve Amerika'daki birçok araştırma merkezlerinde yaygın olarak kullanılan Fare Lenfoma Testi'ni (Mouse Lymphoma Assay-MLA) YÖK bursu ve TÜBİTAK-BİDEB 2219-Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı ile öğrenerek bu gen mutasyon testini de ülkemize kazandırdı.
Harward’a kabul edildi
Azmi ve çalışkanlığıyla örnek bir bilim insanı profili ortaya koyan Prof. Dr. Demir son olarak, 2020-2021 olmak üzere bir (1) yıl süre ile ‘Visiting Scholar’ olarak Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi Genetik Bölümü (Boston, Massachusetts, USA)'ne Kanser Moleküler Genetiği ve Nanoteknoloji alanı ile ilişkili ‘İnsan Hastalıklarının Hücresel Temeli’ başlıklı araştırma konusunda çalışmalar yapmak üzere kabul edildi. Bir süre önce bir kongre vesilesi ile gitmiş olduğu Boston'da bulunan ve Center for World University Rankings (CWUR) adlı kuruluşa göre arka arkaya sekiz yıldır Dünya Üniversiteler sıralamasında 100 tam puan alarak birinci gelen Harvard Üniversitesi'nde yer alan Tıp Fakültesi bünyesindeki Genetik Bölümü'ne kabul edilmenin mutluluğunu yaşayan Prof. Dr. Demir, bilim insanı olma hayalleri kuran gençlere, yetiştirdiği ve yetiştireceği öğrencilere Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün şu sözü ile mesaj verdi; “Hiçbir şeye ihtiyacımız yok, yalnız bir şeye ihtiyacımız vardır; çalışkan olmak!”
Bilim koşusu bitmeyecek
Harvard Üniversitesi'nde bilimsel ve teknolojik araştırmalarını tamamlayıp Türkiye’ye döndükten sonraki süreçte çok sevdiği Antalya'nın ve ülkenin kalkınmasına katkıda bulunmaya devam edecek olan Prof. Dr. Demir’in bundan sonraki hedefi ise büyük ölçekli multidisipliner bilimsel/akademik çalışmalar ile bilim koşusunu sürdürmek. Bilim tutkusunu içinde taşıyan gençlere ilham vermek ve onların yetişmesi için elinden geleni yaparak ülkemizin uluslararası çapta yetkin, donanımlı ve geniş vizyona sahip genç bilim insanlarının yetişmesine katkı koymak…
Antalya Bilim Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Eşref Demir’in yaşam öyküsü, ‘hayallerinize dikkat edin, gerçek olabilir’ dedirtecek cinsten. Hayal kurmaktan vazgeçmeyen, bulunduğu şartları daima daha iyisini yapabilmek için zorlayan, hayallerine koşmaktan yorulmayan bilim insanı Prof. Dr. Eşref Demir’in hikayesi Antalya’nın küçük bir semtinde başlar. Çocukluk döneminde birçokları gibi futbol sevdalısı olan Eşref Demir’in diğer bir tutkusu ise bilimdir. Çevresindeki canlılara olan merakı O’nu yıllarca çalışmaktan yorulmayacağı, aksine çalışmayı oyun gibi göreceği bir alana, Canlı Bilimi olan Biyoloji’ye yönlendirir. Çok sevdiği ve başarılı da olduğu futboldan onu koparan da yine bilim olur. İşte Antalya’dan Amerika’ya uzanan bu başarı hikayesinin detayları;
İlkokuldan Doktora’ya
Antalya'nın dar sokaklarındaki sarı lambalı bir evin ışıkları gecelerin geç saatlerine kadar hep bilim aşkıyla yanık olurdu. Küçük Eşref’in Dr. Galip Kahraman İlkokulu'nda başlayıp, Meltem İlköğretim Okulu ve ardından Muratpaşa Lisesi'yle devam eden eğitim hikayesinin içinde her daim koşan bir çocuk ve genç vardı. Önce okuduğu okulların spor takımlarında, sonraları ağabeylerinin Antalya'nın meşhur Serpme Böreği'ni yaptıkları Hasan Börek Salonu'nda ve bilim insanlığı hayalini gerçekleştirebilmek için dershanelerde koşturup durdu Eşref Demir. Koşmaktan hiç vazgeçmedi. Derken, Canlı Bilimi'nin kendisini hayrete düşüren ve her defasından kendisine hayran bırakan tüm temellerini ve detaylarını öğrendiği Akdeniz Üniversitesi Biyoloji Bölümü'ne adımlarını attı. Aynı bölümde yine koşarcasına Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Eğitimi'ni tamamladı.
Nanoteknoloji üzerine çalışma
Araştırma Görevlisi olarak da yıllarca öğrencisi olduğu bu bölüme hizmet etti. İlkokuldan üniversiteye kadar öğretmenleri ve hocalarından aldığı bilgiler, içindeki bilim tutkusunun günden güne büyümesini sağladı. Ve ilk yurt dışı deneyimini, 2009 yılında Doktora Dönemi'nde kazandığı Yükseköğretim Kurulu (YÖK)-Yurt Dışı Doktora Araştırma Bursu ile İspanya’nın Barselona kentinde bulunan Universitat Autònoma de Barcelona (UAB)'da yaşadı. Burada Nanoteknoloji'de farklı alanlarda kullanılan Nanomateryaller (NM)'in genetik hasar oluşturabilme potansiyelleri üzerine çalışmalar gerçekleştirdi. Doktorasını tamamladıktan sonra 31 yaşında Doç. Dr., 37 yaşında Prof. Dr. oldu ama o koşmaktan hiç vazgeçmedi.
Koşmak, cazip hayat biçimi
Profesör deyince akla gelen profillerden hayli uzak olan Prof. Dr. Eşref Demir için koşmak hala cazibesini koruyan bir hayat biçimi. Doçentlik döneminde Fulbright Bursiyeri olmaya hak kazanan ve eş zamanlı olarak ORISE (the Oak Ridge Institute for Science and Education), Foreign National Research Program Fellowship (Yabancı Ulusal Araştırma Programı Bursu) Bursu'nu kazanarak ‘Doktora Sonrası Araştırmacı’ sıfatıyla ABD Sağlık Bakanlığı bünyesinde, piyasaya çıkacak ilaçların olası etkilerini araştırarak onay veren kurumların başında gelen Amerika Gıda ve İlaç İdaresi (U.S. FDA; Food and Drug Administration)'nin Ulusal Toksikolojik Araştırmalar Merkezi (NCTR; National Center for Toxicological Research) Laboratuarları'nda Kanser Moleküler Genetiği, Yeni Nesil Dizileme (Next Generation Sequencing), İnsan Hastalıkları ve Nanoteknoloji alanlarında araştırmalar yaptı.
Çeşitli araştırmalar yaptı
Amerika’da çok iyi imkanlara sahip olmasına rağmen Demir, bilgi birikimini ülkesindeki öğrenciler ile paylaşmak ve ülkesine kazandırmak için Giresun Üniversitesi'nde Öğretim Üyesi (Doç. Dr.) olarak hizmet vermeyi tercih etti. Bu görevi sırasında tekrar Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)-Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) 2219-Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı tarafından desteklenen burs ile Cambridge Üniversitesi (Cambridge-İngiltere)'nde ve Bradford Üniversitesi (Bradford-İngiltere)'nde araştırmalar yaptı.
TÜBİTAK Proje yürütücüsü
Halen Antalya Bilim Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi olarak görev yapan Prof. Dr. Eşref Demir, bugüne kadar TÜBİTAK, YÖK, Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi ve Giresun Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi tarafından desteklenen ve başarı ile tamamlanan 24 araştırma projesinde Proje Yürütücüsü, Yardımcı Araştırmacı, Uzman ve/veya Bursiyer olarak görev aldı. Demir ayrıca, bir TÜBİTAK-Çoklu İşbirliği Destek Programları, UFUK (HORIZON) 2020 Programı: PRIMA (Partnership for Research and Innovation in the Mediterranean Area) 2018 Programı Bölüm 2 kapsamında kabul edilen Avrupa Birliği Projesi'nde ise PRIMA Proje Ortağı ve Türkiye'deki Proje Yürütücüsü olarak, bir TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında kabul edilen projede ‘Proje Yürütücüsü olarak görev aldı. Demir son olarak yine TÜBİTAK 1002-Hızlı Destek Programı kapsamında kabul edilen bir projede Antalya Bilim Üniversitesi Öğretim Üyesi sıfatıyla Proje Yürütücüsü olarak görev alacak.
Bilimsel çalışma ve makaleler
Halihazırda 44 uluslararası ve diğer ulusal bilimsel dergilerde 1 olmak üzere toplamda 45 bilimsel makalesi, işlemde olan 3 ve yayına hazırlanan 1 bilimsel makalesi, Uluslararası bilimsel toplantılarda 25 ve Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan 22 bildirisi bulunan Prof. Dr. Demir’in, Google Akademik (https://scholar.google.com.tr/)'e göre yayınlarına alınan toplam atıf sayısı ise 747(h-endeksi=15 ve i10-endeksi=18). Ayrıca, Etki Faktörü (Impact Factor) yüksek uluslararası (Science Citation Index-SCI kayıtlı) bilimsel dergilerde 53 makale için de hakem olarak görev aldı. Prof. Dr. Demir, bugüne kadar bilimsel alanda; çeşitli alanlarda (güneş kremleri, kozmetik ve farmasötiklerde olmak üzere klinik uygulamalarda, biyomedikal görüntüleme ve teşhis uygulamaları, elektronik ve inşaat endüstrisi, gıda katkıları, boyar maddeler, kâğıt, plastikler ve boyalar) günlük hayatımıza dahil olan NM'e maruziyetin olası genotoksik, mutajenik etkilerinin değerlendirilmesi, ayrıca kanser gelişim yollarının belirlenebilmesi için farklı in vivo ve in vitro çalışmalar ile NM'e maruz kalınma sonucunda kardiyovasküler ve solunum sistemlerine ne gibi etkiler verildiğinin belirlenebilmesi için farklı in vivo çalışmalarında görev aldı.
Gen Mutasyon Testi
Canlı sistemlerde farklı NM'lerin karsinojenik (karsinojen maruziyeti için mikroRNA biyomarkerlerindeki çalışmalar), mutajenik ve sitotoksik etki mekanizmalarının aydınlatılması konusundaki çalışmalarına ek olarak Biyoinformatik (Genom dizileme, mikrodizi gen ifade ve görüntü analizi çalışmalarında), Genetik ve Moleküler Toksikoloji ve Nörotoksikoloji alanındaki çalışmaların içerisinde de yer aldı. Prof. Dr. Eşref Demir’in U.S. FDA'daki projeleri, Yeni Nesil Dizileme (Sekanslama) (Next Generation Sequencing: NGS) kullanılarak çeşitli karsinojen NM'lerin indüklediği nadir mutasyonları ortaya çıkarmak ve kimyasal kaynaklı kanserojen tespiti için kanda mikroRNA değerlendirilmesi ile ilişkili. Prof. Dr. Demir, Avrupa ve Amerika'daki birçok araştırma merkezlerinde yaygın olarak kullanılan Fare Lenfoma Testi'ni (Mouse Lymphoma Assay-MLA) YÖK bursu ve TÜBİTAK-BİDEB 2219-Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı ile öğrenerek bu gen mutasyon testini de ülkemize kazandırdı.
Harward’a kabul edildi
Azmi ve çalışkanlığıyla örnek bir bilim insanı profili ortaya koyan Prof. Dr. Demir son olarak, 2020-2021 olmak üzere bir (1) yıl süre ile ‘Visiting Scholar’ olarak Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi Genetik Bölümü (Boston, Massachusetts, USA)'ne Kanser Moleküler Genetiği ve Nanoteknoloji alanı ile ilişkili ‘İnsan Hastalıklarının Hücresel Temeli’ başlıklı araştırma konusunda çalışmalar yapmak üzere kabul edildi. Bir süre önce bir kongre vesilesi ile gitmiş olduğu Boston'da bulunan ve Center for World University Rankings (CWUR) adlı kuruluşa göre arka arkaya sekiz yıldır Dünya Üniversiteler sıralamasında 100 tam puan alarak birinci gelen Harvard Üniversitesi'nde yer alan Tıp Fakültesi bünyesindeki Genetik Bölümü'ne kabul edilmenin mutluluğunu yaşayan Prof. Dr. Demir, bilim insanı olma hayalleri kuran gençlere, yetiştirdiği ve yetiştireceği öğrencilere Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün şu sözü ile mesaj verdi; “Hiçbir şeye ihtiyacımız yok, yalnız bir şeye ihtiyacımız vardır; çalışkan olmak!”
Bilim koşusu bitmeyecek
Harvard Üniversitesi'nde bilimsel ve teknolojik araştırmalarını tamamlayıp Türkiye’ye döndükten sonraki süreçte çok sevdiği Antalya'nın ve ülkenin kalkınmasına katkıda bulunmaya devam edecek olan Prof. Dr. Demir’in bundan sonraki hedefi ise büyük ölçekli multidisipliner bilimsel/akademik çalışmalar ile bilim koşusunu sürdürmek. Bilim tutkusunu içinde taşıyan gençlere ilham vermek ve onların yetişmesi için elinden geleni yaparak ülkemizin uluslararası çapta yetkin, donanımlı ve geniş vizyona sahip genç bilim insanlarının yetişmesine katkı koymak…
Yunus ERDOĞAN