Devrimci Turizm İşçileri Sendikası Genel Başkanı Mustafa Yahyaoğlu, Covid-19 salgınının en ciddi toplumsal tahribatının işsizlik ve gelir kaybı olduğuna dikkat çekerek, “Salgın ve krizin etkisi nedeniyle ekonomi yeni iş yaratamıyor, istihdam azalıyor, işletmeler kapanıyor veya üretime ara veriyor. Sigortalı işçiler ücretsiz izne çıkarılıyor. Dolayısıyla Covid-19’un yarattığı derin toplumsal tahribatla birlikte İşsizlik Sigortası Fonu (İSF) daha da yaşamsal hale geliyor. Ancak İşsizlik Sigortası Fonu’nun Covid-19 ile mücadele sürecinde etkin ve işçi lehine kullanıldığını söylemek mümkün değil. Bu raporda İş-Kur’un Aralık 2020 verileri esas alınarak İşsizlik Sigortası Fonu’nun Covid-19 döneminde nasıl kullanıldığı ortaya konmuştur. İşçileri salgının etkisinden korumak amacıyla İşsizlik Sigorta Fonu’nun (İSF) kullanımı Mart 2020’den itibaren gündeme gelmeye başladı” dedi.
Kısa çalışma ödeneği
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşullarının eklenen maddelerle esnetildiğini vurgulayan Yahyaoğlu, “26 Mart 2020 tarihli ve 7226 sayılı Yasa ile 4447 sayılı Kanun’a geçici maddeler eklenerek kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları esnetilmiştir. 17 Nisan 2020’de Resmî Gazete’de yayımlanan yasa değişikliği ile işverenlerin işçileri zorunlu ücretsiz izne çıkarmasına olanak tanındı ve ücretsiz izne çıkarılan işçilere İSF’den nakdi ücret desteği ödenmesi kararlaştırıldı. İşçilere ödenecek nakdi ücret desteği günlük 39,24 TL, aylık net 1.168 TL olarak saptandı. Öte yandan 17 Nisan 2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 7244 sayılı Yasa ile işten çıkarma yasağı uygulaması nedeniyle salgın döneminden İSF’den yapılan işsizlik ödeneği uygulaması sınırlı düzeyde kaldı. İSF’den salgın döneminde esas olarak kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği yapıldı. Salgın döneminde ücretsiz izne çıkarılan 2,3 milyon işçiye toplam olarak 6,5 milyar TL ödeme yapıldı. Ancak çarpıcı olan 2020 yılı içinde işverenlere bu miktarın 3 katı tutarında, 18 milyar TL destek ve teşvik ödemesi yapılmasıdır. 2020 yılında İSF yine işveren destek fonu olarak kullanılmaya devam etti” diye konuştu.
Sigorta fonu kaynakları
İşsizlik Sigortası Fonu’nun amacı dışında kullanıldığını söyleyen Yahyaoğlu, “Son yıllarda yapılan çeşitli düzenlemelerle Fon’un giderleri ilgisiz konularla çeşitlendirildi. Bu nedenle İşsizlik Sigortası Fonu giderleri içinde işsize ödenen pay azaldı ve amaç dışı bir biçimde işverenlere teşvik ve destek kapsamı altında kaynak aktarımı devasa boyutlara ulaştı. Bu tablo 2020’de salgın koşullarında da devam etti. 2020 yılında Fon’un toplam gelirleri bir önceki yıla göre 2,1 milyar TL azalarak 40,4 milyar TL’den 38,3 milyar TL’ye geriledi. İşsizlik Sigortası Fonu’na işçilerden yüzde 1 ve işverenlerden işçiler adına yüzde 2 prim kesintisi yapılmaktadır. 2019 yılında işveren primlerinin toplamı 11 milyar TL’nin üzerinde iken 2020 yılında işveren primleri miktarı 10,8 milyar TL’ye geriledi İşsizlik Sigortası Fonu giderleri ise işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği, yarım çalışma ödeneği, ücret garanti fonu ödemesi, aktif işgücü programları, işbaşı eğitim programları, işverenlere teşvik ve destek ödemeleri ile diğer giderlerden oluşmaktadır. Covid-19 salgınıyla birlikte kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçilerin sayısında bir patlama yaşandı. Ayrıca salgınla mücadele kapsamında nakdi ücret desteği sağlanmaya başlandı. Böylece İSF gider kalemlerinden işçilere yapılan ödemelerde bir artış söz konusu oldu. Bu kapsamda 2020 yılında İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işçilere 27,4 milyar TL kısa çalışma ödeneği ve 6,5 milyar TL ise nakdi ücret desteği sağlandı” ifadelerini kullandı.
İSF işçiye ait bir fondur
‘İSF gideri kalemlerinden işsizlik ödemeleri tutarında ise işten çıkarma yasağının da etkisiyle bir düşüş yaşandı’ diyen Yahyaoğlu, “2019 yılında 10 milyar TL tutarında işsizlik ödemesi yapılmışken 2020 yılında 8,3 milyar TL işsizlik ödemesi yapılmıştır. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan salgın döneminde de işverenlere büyük destek sağlanmaya devam etti. Oysa İSF’nin işverenlere destek sağlamak gibi bir işlevi yoktur. İşverenlerin İSF’ye ödedikleri primlerin onlara teşvik ödenmesi işsizlik sigortasının temel felsefesine aykırıdır. Çünkü İSF bir işveren destek fonu değildir, işçiye ait bir fondur. Buna rağmen 2020 yılında işverenlerce İSF’ye yapılan işveren prim ödemeleri 11 milyar TL civarında iken işverenlere yapılan teşvik ve destek ödemeleri 18 milyar TL’yi aşmıştır. İşveren teşviklerinin işveren prim ödemelerine oranı 2019 yılında yüzde 145,6 iken 2020 yılında bu oran yüzde 167,2’ye yükseldi” dedi.
Çoğu işsizlik ödeneği almıyor
İşverene nakdi ücret desteğinin 3 katı ödeme yapıldığını aktaran Yahyaoğlu, “Salgın döneminde işsizlik sigortası fonu işveren teşvik ve desteklerine daha çok kullanıldı. 2020’de işveren teşvik ve destek ödemelerine İSF’den ayrılan kaynak 18 milyar TL iken nakdi ücret desteğine ayrılan miktar 6 milyar TL’dir. İşçilere yapılan nakdi ücret desteğinin 3 katı ödeme destek ve teşvik ödemeleri olarak işverenlere yapıldı. Covid-19 döneminde işsizlik sigortası fonu işverenlere destek için değil, işçiler için kullanılsaydı salgın boyunca işçilere yapılan toplam nakdi ücret desteğinin miktarı işçi başına 2 bin 852 TL değil 5 bin 41 TL daha fazla, 7 bin 893 TL olacaktı. İşçilerin ezici çoğunluğu bir bölümü İSF’den yararlanamamaktadır. Fon salgın döneminde işsizlerin derdine derman olmadı, giderek daha az oranda işçi işsizlik ödeneği almaya başladı. Salgın öncesinde Şubat 2020’de 4 milyon 228 bin işsizin 592 bini (yüzde 14) işsizlik ödeneği alırken, salgın dönemini kapsayan Ekim 2020’de 4 milyon 5 bin işsizin 255 bini (yüzde 6’sı) işsizlik ödeneği almıştır. Ekim 2020 itibarıyla işsizlik sigortasından yararlanan işsizlerin sayısı yalnızca 255 bin 424 kişidir. Aynı dönemde TÜİK’in açıkladığı dar tanımlı (resmi) işsiz sayısı ise 4 milyon 5 bindir. İşsizlerin yalnızca yüzde 6’sı İSF’den yararlanabilir iken yüzde 94’ü yararlanamıyor” diyerek konuşmasını tamamladı.
Esra ALTUNKES
Kısa çalışma ödeneği
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşullarının eklenen maddelerle esnetildiğini vurgulayan Yahyaoğlu, “26 Mart 2020 tarihli ve 7226 sayılı Yasa ile 4447 sayılı Kanun’a geçici maddeler eklenerek kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları esnetilmiştir. 17 Nisan 2020’de Resmî Gazete’de yayımlanan yasa değişikliği ile işverenlerin işçileri zorunlu ücretsiz izne çıkarmasına olanak tanındı ve ücretsiz izne çıkarılan işçilere İSF’den nakdi ücret desteği ödenmesi kararlaştırıldı. İşçilere ödenecek nakdi ücret desteği günlük 39,24 TL, aylık net 1.168 TL olarak saptandı. Öte yandan 17 Nisan 2020 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 7244 sayılı Yasa ile işten çıkarma yasağı uygulaması nedeniyle salgın döneminden İSF’den yapılan işsizlik ödeneği uygulaması sınırlı düzeyde kaldı. İSF’den salgın döneminde esas olarak kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği yapıldı. Salgın döneminde ücretsiz izne çıkarılan 2,3 milyon işçiye toplam olarak 6,5 milyar TL ödeme yapıldı. Ancak çarpıcı olan 2020 yılı içinde işverenlere bu miktarın 3 katı tutarında, 18 milyar TL destek ve teşvik ödemesi yapılmasıdır. 2020 yılında İSF yine işveren destek fonu olarak kullanılmaya devam etti” diye konuştu.
Sigorta fonu kaynakları
İşsizlik Sigortası Fonu’nun amacı dışında kullanıldığını söyleyen Yahyaoğlu, “Son yıllarda yapılan çeşitli düzenlemelerle Fon’un giderleri ilgisiz konularla çeşitlendirildi. Bu nedenle İşsizlik Sigortası Fonu giderleri içinde işsize ödenen pay azaldı ve amaç dışı bir biçimde işverenlere teşvik ve destek kapsamı altında kaynak aktarımı devasa boyutlara ulaştı. Bu tablo 2020’de salgın koşullarında da devam etti. 2020 yılında Fon’un toplam gelirleri bir önceki yıla göre 2,1 milyar TL azalarak 40,4 milyar TL’den 38,3 milyar TL’ye geriledi. İşsizlik Sigortası Fonu’na işçilerden yüzde 1 ve işverenlerden işçiler adına yüzde 2 prim kesintisi yapılmaktadır. 2019 yılında işveren primlerinin toplamı 11 milyar TL’nin üzerinde iken 2020 yılında işveren primleri miktarı 10,8 milyar TL’ye geriledi İşsizlik Sigortası Fonu giderleri ise işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği, yarım çalışma ödeneği, ücret garanti fonu ödemesi, aktif işgücü programları, işbaşı eğitim programları, işverenlere teşvik ve destek ödemeleri ile diğer giderlerden oluşmaktadır. Covid-19 salgınıyla birlikte kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçilerin sayısında bir patlama yaşandı. Ayrıca salgınla mücadele kapsamında nakdi ücret desteği sağlanmaya başlandı. Böylece İSF gider kalemlerinden işçilere yapılan ödemelerde bir artış söz konusu oldu. Bu kapsamda 2020 yılında İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işçilere 27,4 milyar TL kısa çalışma ödeneği ve 6,5 milyar TL ise nakdi ücret desteği sağlandı” ifadelerini kullandı.
İSF işçiye ait bir fondur
‘İSF gideri kalemlerinden işsizlik ödemeleri tutarında ise işten çıkarma yasağının da etkisiyle bir düşüş yaşandı’ diyen Yahyaoğlu, “2019 yılında 10 milyar TL tutarında işsizlik ödemesi yapılmışken 2020 yılında 8,3 milyar TL işsizlik ödemesi yapılmıştır. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan salgın döneminde de işverenlere büyük destek sağlanmaya devam etti. Oysa İSF’nin işverenlere destek sağlamak gibi bir işlevi yoktur. İşverenlerin İSF’ye ödedikleri primlerin onlara teşvik ödenmesi işsizlik sigortasının temel felsefesine aykırıdır. Çünkü İSF bir işveren destek fonu değildir, işçiye ait bir fondur. Buna rağmen 2020 yılında işverenlerce İSF’ye yapılan işveren prim ödemeleri 11 milyar TL civarında iken işverenlere yapılan teşvik ve destek ödemeleri 18 milyar TL’yi aşmıştır. İşveren teşviklerinin işveren prim ödemelerine oranı 2019 yılında yüzde 145,6 iken 2020 yılında bu oran yüzde 167,2’ye yükseldi” dedi.
Çoğu işsizlik ödeneği almıyor
İşverene nakdi ücret desteğinin 3 katı ödeme yapıldığını aktaran Yahyaoğlu, “Salgın döneminde işsizlik sigortası fonu işveren teşvik ve desteklerine daha çok kullanıldı. 2020’de işveren teşvik ve destek ödemelerine İSF’den ayrılan kaynak 18 milyar TL iken nakdi ücret desteğine ayrılan miktar 6 milyar TL’dir. İşçilere yapılan nakdi ücret desteğinin 3 katı ödeme destek ve teşvik ödemeleri olarak işverenlere yapıldı. Covid-19 döneminde işsizlik sigortası fonu işverenlere destek için değil, işçiler için kullanılsaydı salgın boyunca işçilere yapılan toplam nakdi ücret desteğinin miktarı işçi başına 2 bin 852 TL değil 5 bin 41 TL daha fazla, 7 bin 893 TL olacaktı. İşçilerin ezici çoğunluğu bir bölümü İSF’den yararlanamamaktadır. Fon salgın döneminde işsizlerin derdine derman olmadı, giderek daha az oranda işçi işsizlik ödeneği almaya başladı. Salgın öncesinde Şubat 2020’de 4 milyon 228 bin işsizin 592 bini (yüzde 14) işsizlik ödeneği alırken, salgın dönemini kapsayan Ekim 2020’de 4 milyon 5 bin işsizin 255 bini (yüzde 6’sı) işsizlik ödeneği almıştır. Ekim 2020 itibarıyla işsizlik sigortasından yararlanan işsizlerin sayısı yalnızca 255 bin 424 kişidir. Aynı dönemde TÜİK’in açıkladığı dar tanımlı (resmi) işsiz sayısı ise 4 milyon 5 bindir. İşsizlerin yalnızca yüzde 6’sı İSF’den yararlanabilir iken yüzde 94’ü yararlanamıyor” diyerek konuşmasını tamamladı.
Esra ALTUNKES