KERTERİZ ALMAK
Kerteriz, karadaki sabit cisimlerden faydalanılarak deniz üzerinde herhangi bir noktayı belirleyen sabitlerin adıdır. Herhangi bir dalış noktası yeniden bulunmak ya da denize düşürülen bir cismin o noktaya geri dönülerek araması yapılmak istendiğinde veya daha önceden verimli balık avı yapılan yerleri tekrar bulabilmek için kerterizler kullanılır. GPS kullanılıyor olsa dahi kerteriz alınması ve bu tekniği bilinmesi, özellikle dalış süresince gerçekleştirilecek navigasyon için önemli ve gereklidir. Deniz üzerinde herhangi bir noktayı belirlemek için birbirinden farklı açılarda iki doğruya ihtiyaç vardır. Bu doğruların her biri için de aynı doğru üzerinde yer alacak olan iki farklı noktaya ihtiyaç olacaktır. Dolayısıyla deniz üzerinde herhangi bir noktanın kerterizini almak için iki farklı doğru açı üzerinde toplam dört farklı noktanın seçilmiş olması gerekir. Kerteriz noktaları uzaktan görülebilecek, önü kapanmayacak, sabit ve çevredeki diğer şekillerden ayırt edilebilecek özellikte olmalıdır. Aynı doğrultudaki noktalardan arkada olanı önde olandan daha yüksekte olmalıdır. Oluşturulan kerteriz doğrularının kesişme açıları en az 60° olmalıdır. Hata payını ortadan kaldırmak için bir başka nokta daha bulunmalı ve onun da diğer doğruyla açısı en az 60° olmalıdır. Karadaki kerteriz noktalarının yanı sıra, o nokta için derinlik değerinin de muhakkak biliniyor olması gerekir...
Kerteriz nedir
Kerteriz, herhangi bir cismin yönü ile esas alınan yön arasındaki açı. Esas alınan yön, bir kişinin yüzünün dönük olduğu yön, bir teknenin yönü veya kuzey olabilir. Kuzeyin esas alınması durumunda, buna hakiki kerteriz denir. Kerteriz
ölçümü için açı ölçmekte kullan herhangi bir araç kullanılabilir. Hakiki kerteriz genellikle pusula ile ölçülür.
Kerteriz seyir yapılması gereken her türlü faaliyette (denizcilik, spor, askerlik) doğru rotada ilerlemek için kullanılır.
Yaygın kullanılan bir seyir tekniği, en az iki noktadan kerteriz alarak harita yardımıyla, bulunulan noktanın tespit edilmesidir. İki noktadan kerteriz alırken, çevreden iki yer şekli ya da nesne seçilir ve bunların kuzeyle yaptıkları
açı bulunur. Daha sonra kerteriz alınan nesneler harita üzerinden bulunur ve harita üzerindeki kuzey güney doğrultulu çizgilerin de yardımıyla her iki açı belirlenen yer şekillerinden geçecek şekilde bir çizgi çizilir. Bu iki çizginin
kesiştiği yer, yaklaşık olarak kerteriz alınan yeri gösterir. Daha yüksek kesinlik elde edebilmek için farklı bir yer şeklinden, yine aynı şekilde kerteriz alınır ve harita üzerinde buna ait bir çizgi daha çizilir. Eğer üç çizgi tam bir
noktada kesişiyorsa, bu noktanın tam kesinlikle kerteriz alınan yer olduğu söylenebilir. Ancak pratikte nadiren bu üç çizgi bir noktada kesişir. Bunun nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Kerteriz alırken elin titremesi ya da pusula üzerindeki açının tam kesinlikle okunamaması.
Manyetik kuzey ile coğrafi kuzey arasındaki sapma açısının hesaba katılmaması ya da yanlış katılması.
Okunan kerteriz açısının harita üzerine tam kesinlikle aktarılamaması (çizimde yapılan ufak kaydırmalar).
Harita üzerindeki ufak hatalar ya da yeryüzü şekillerinin zamanla kaymış veya değişmiş olması.
Yukarıda sayılan sebeplerden ötürü sıklıkla, çizilen üç çizgi bir noktada kesişmez ve bir üçgen oluşturur. Bu üçgen kerteriz alınan noktayı kesinlikle kapsar ve bu üçgen ne kadar küçük çıkıyorsa hatalar o denli azdır. Kerteriz iki
boyutta alındığından kesin yerin belirlenmesi üç noktayla yapılır, bu bakımdan üç boyutta çalışan GPS'in kesin yeri belirlemesi için dört farklı uydudan gelen dört koordinat değerini kullanmasıyla benzerlik gösterir.
Kerteriz kelimesi Türkçede pusula kadranının çevresindeki yön gösteren çentikler anlamındaki kerte kelimesinden türemiş olabilir. Kerte kelimesi İtalyanca çeyrek anlamındaki quarto'dan dilimize geçmiştir. Bir diğer olası etimoloji,
İngilizce quarters kelimesidir. TDK Sözlüğünde sözcük Yunanca kökenli olarak belirtilmiştir.
Kerteriz ölçme eylemi, Türkçede ölçmek, atmak, etmek, yapmak fiilleriyle ifade edilse de, günümüzdeki yaygın kullanım kerteriz almak şeklindedir.
İzzet ÜNLÜ
Antalya Denizcileşme Platformu Başkanı