Hazine ve Maliye Bakanlığı, vergi kaçakçılığı ve sahte fatura düzeniyle mücadelede yepyeni bir döneme geçti. Artık klasik denetimlerin yerini yapay zekâ destekli sistemler alıyor. Vergi Denetim Kurulu tarafından geliştirilen KURGAN (Kuruluş Gözetimli Analiz) sistemi, ekonomideki milyonlarca alım-satım işlemini tarayarak, yaklaşık 578 milyar TL tutarında işlemi “yüksek riskli” olarak işaretledi.
Bu sistemin amacı kimseyi suçlamak değil, mükellefleri “gönüllü düzeltmeye” teşvik etmek. Yani hatalı beyan ya da sahte belge riski taşıyan işlemler, cezaya gitmeden önce tespit edilip kişilere bildiriliyor.
Yapay zekâ nasıl çalışıyor?
KURGAN, ekonomideki tüm işlemleri yapay zekâ algoritmalarıyla tarıyor. Alım-satım tutarlarını, fatura tutarsızlıklarını, piyasa dışı fiyatları, işlem sıklıklarını analiz ediyor. Sistem, sadece şüpheli görünen işlemleri belirliyor; dürüst mükelleflerin denetim yükünü azaltıyor.
1 Ekim 2025 itibarıyla aktif hale gelen sistem, geçmiş iki yılın verilerini de inceledi. Sonuç çarpıcı: 2023’te 190 milyar TL, 2024’te 389 milyar TL, olmak üzere toplam 578 milyar TL’lik riskli işlem tespit edildi. Bu işlemlerde 17 bin 373 satıcı ve 77 bin 834 alıcı taraf olarak yer aldı.
Amaç, mükellefleri bilgilendirmek
Bakanlık, bu tespitlerin ardından 70 binden fazla mükellefe bilgilendirme yazısı gönderdi. Bu yazılar, cezai bir uyarı değil; “düzeltme fırsatı” anlamına geliyor. Mükellef isterse, beyanını kendi isteğiyle gözden geçirip hatasını düzeltebiliyor. Ayrıca mali müşavirlere de rehberlik yazıları gönderildi. Amaç, mükellefleri bilgilendirmek, denetim korkusu yerine vergi uyumunu güçlendirmek.
“Yapay zeka adaletin aracı olacak”
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, sistemin adil vergi politikasının temel taşlarından biri olacağını söylüyor. Ona göre yapay zekâ, hem kayıt dışı ekonomiyi küçültecek hem de dürüst mükellefi koruyacak.
Elbette bazı eleştiriler de var. Sistem çok hassas olduğu için “masum” görünen bazı işlemleri de riskli sınıfa alabilir. Ancak Bakanlık, algoritmanın yalnızca yüksek risk skoruna sahip işlemleri seçtiğini vurguluyor.