Hava kirliliği ve hava kalitesi dünyasında, partikül madde (PM) araştırılmaya devam edilen bir hava kirleticisi türüdür. Yer seviyesindeki ozon (O3), azot dioksit (NO2), kükürt dioksit (SO2) ve karbon monoksit (CO) gibi sağlığımızı etkileyen diğer bazı önemli hava kirleticilerinin aksine, partikül madde gaz halinde değildir. Partikül madde daha çok, etrafımızdaki havada süzülen mikroskobik katı veya sıvı haldeki parçacıklardan oluşur.PM kirliliği tamamen mineral olabildiği gibi, organik maddeler ve yanma sonrası oluşan kurumu da içerebilir.
PM10 ve PM2.5 arasındaki fark nedir?
PM10 ve PM2.5, boyutlarına ve dolayısıyla sağlığımız üzerindeki etkilerine göre sınıflandırılan farklı partikül madde kirliliği türleridir. PM10, 10 mikron veya daha küçük; PM2.5 ise 2.5 mikron veya daha küçük çapa sahip partikülleri ifade eder. PM10, temel olarak doğal (mineral) tozlar ve yol tozu ile deniz tuzu ve polenden kaynaklanırken;PM2.5, yakıt yakma, endüstriyel işlemler ve ulaşım kaynaklıdır.
PM10, solunabilir parçacıklardır ve akciğerlerimize girerek astım ve bronşit gibi solunum yolu hastalıklarına neden olabilir. PM2.5’de benzer şekilde solunabilir parçacıklardır fakat daha küçük boyutları nedeniyle solunum yollarımızda daha ilerilere giderek alveollere kadar ulaşabilir. Bunların bir kısmı da kan dolaşımına geçebildiği için iç organlara ulaşarak bir uzun vadeli sağlık sorunları oluşturabilirler.PM2.5'e uzun süreli maruz kalma, bazı kanser türleriyle ilişkilendirilmiştir.
Kum fırtınaları ve ev tozları… Hepsi aynı mı?
Bir bakıma evet. İkisi departikül maddeye örneklerdir. 'Toz' ve 'solunabilir parçacıklar' genellikle birbirinin yerine kullanılabilen sözcüklerdir.
Ancak evimiz açısından tozdan bahsettiğimizde, genellikle inorganik ve organik madde karışımıdır;tekstil lifleri, saç, ölü deri, polen, evcil hayvan tüyü ve akarları içerebilir.
Çevre biliminde 'toz' hakkında konuştuğumuzda, genellikle hava yoluyla çöllerden veya topraktan taşınan malzeme olan mineral tozdan bahsedilir. Bu tozlar ayrıca yüzeyinde bakteri taşıyabilir veya başka kimyasalları taşıyabilir. Bu nedenle toz fırtınası sırasında, hastalıkların ve alerjik tepkilerin artması ile sıklıkla karşılaşabiliriz.
Ayrıca, iç ve dış hava kalitesi arasında çok güçlü bir ilişki vardır. Bu datozlu bir yaz gününde veya baca dumanlarının yoğun olduğu bir kış gününde PM'nin dışarıda kalacağının garantisi olmadığı anlamına gelir.
Haftaya:
Bir sonraki yazımda; evimizde bulunan partikül maddeleri nasıl azaltabileceğimizi anlatacağım. Benim ve ailem gibi alerjik bünyeye sahip kişilere çok yararlı olacağını düşünüyorum. Haftaya görüşmek üzere…