Geçtiğimiz günlerde gübredeki fiyat artışı gündeme geldi ve önümüzdeki günlerde de tarım sektörünü yakından etkilemeye devam edecek gibi görünüyor. Çünkü gübre temininde yurt dışına bağımlıyız. Bu bağımlılık gübrelerin hammaddesini etkilediği gibi bu hammaddeye bağlı üretilen gübreleri de etkileyecek.
Aslında bu güne kadar gübre fiyatları hızla yükseliyordu. Ocak ayında bir anda fark edilmiş gibi bir algı oluşmasın. Bütün gübre sektöründen bahsedilmesi gerekirken üre, amonyum sülfat, DAP, 15-15-15, 20-20-20 gübreleri ön plana çıktı. Tarımsal üretimi etkileyen potasyum nitrat, potasyum sülfat, mono amonyum fosfat, triple süper fosfat, kalsiyum nitrat vb. gübrelerin varlığını da belirtelim.
2020 Ocak-2021 Ocak aylarına göre üre, amonyum sülfat, DAP, 15-15-15, 20-20-20 gübreleri üzerinden fiyat artışlarını değerlendirelim. Dünya Gazetesi’nin haberine göre üre gübresi 1775 TL/ton’dan %63 artış ile 2900 TL/ton’a çıkmış. Amonyum sülfat 1075 TL/ton’dan %40 artış ile 1500 TL/ton’a ulaşmış. Di Amonyum Fosfat (DAP) gübresi 2100 TL/ton iken %64 artarak 3450 TL/ton olmuş. Üreticinin üç 15 diye bildiği 15-15-15 gübresi 1750 TL/ton iken %40 artış yaşanmış. Son olarak da üç 20 diye bilinen 20-20-20 gübresindeki artış ise 1600 TL/ton iken %50 artmış.
Bu gübreler üretimde bitkilerin gübrelenmesinde kullanıldığı gibi gübre sektöründe başka gübrelerin imalatında da kullanılıyor. Yani tarımı baştan sonra etkiliyor.
Bu gübrelerin fiyat artışlarında ileri sürülen bazı sebepler var. Temel sebep dışa bağımlılık. Hammaddeyi ithal etmek durumundayız. Hammaddeye bağlı olarak yaptığımız üretimler yetmeyince de ithal etmek durumundayız. Ayrıca özelikle örtüaltı üretimlerinde kullanılan ithal gübreler de var.
Artışın bir başka sebebi ise ithalatı etkileyen döviz artışları. Daha önce tarımsal girdiler ile ilgili bir yazımda da bahsettim. Dolar, Euro artarken fiyatlar artar düşerken düşmez ya da arttığı kadar düşmez. Şuanda dolar fiyatı geriliyor. Gübre fiyatları neden gerilemiyor? O zaman dövize bağlı artışların bütün girdilerde masaya detaylı yatırılması gerekiyor.
Gübre fiyatlarındaki artışlardan dolayı Tarım ve Orman Bakanlığı, en büyük 7 gübre firmasıyla toplantı yapıyor. Fiyatlar bakımından üreye dikkat çekiliyor. Ürenin temininde sorunlar olduğu belirtiliyor.
Türkiye’de ürenin tek üreticisi İstanbul Gübre Sanayi (İGSAŞ). İGSAŞ yetkilisinin açıklamasına göre kapasitelerinin %90’nını kullanmışlar. Yaptıkları üretim, tüketimimizin %15’ini karşılıyor. Üre üretiminde sadece bir firmaya bağlıyız. Bu da yeni üre üreticilerinin devreye girmesini gerektiriyor.
Fiyat artışları aşikar. Bakanlığımız konuya müdahil olup sorunun çözülmesini istiyor. Ancak yapılan toplantı ile ilgili Antalya’dan Makro Tarım’ın sahiplerinden Harun Öztürk’ün bir paylaşımındaki ifadelerinin altını çizmek gerekiyor.
Öztürk “Türkiye’de Bakanlık nezdinde gübre sektörünü sadece bu 6 firmamı temsil etmektedir? Gübre sadece üre, DAP, MAP, potasyum nitrat mıdır? Yıllardır Tarım Bakanlığa sektöre sadece bu açıdan bakıyor. Bu sektör ne zaman top yekün değerlendirilecek? Bu konunun önemi nasıl ve ne zaman anlaşılacak?”diyor.
Ben de kendisiyle görüştüm. Aynı serzenişlerde bulundu. Toplantıya katılan firmaların haricinde sektöre hizmet eden çok sayıda firma bulunduğunu, hiç olmazsa kendilerini temsilen Gübre Üreticileri, İthalatçıları ve İhracatçıları Derneği (GÜİD) gibi temsilcilerin de görüşlerinin dikkate alınması gerektiğini vurguladı.
Öztürk’ün sahibi olduğu Makro Tarım gibi üretip Türk çiftçisine gübre tedariki sağlayan ve aynı zamanda ihracatını yapan çok sayıda firmamız bulunuyor. Sadece ithalata dayalı ticaret yapanlar da var.
Sadece bir kısım gübre üretimi ve ithalatıyla uğraşanlardan ziyade gübre sektörünün tamamının dikkate alınması gerekiyor. Sorunların tespiti ve çözümü için ortak akıl önemli.
Gazete Bir’de daha önce “Tarımsal Girdilerdeki Fiyat Seyri Takip Altında Olmalı” başlıklı yazımda da belirttiğim gibi sadece gübrede değil, tüm tarımsal girdiler mutlaka istismarcılara karşı denetlenmelidir. Aksi takdirde üreticiye yansımayan fiyatlara rağmen, girdilerin fiyatı arttı diye market reyonlarında artan gıda fiyatları karşısında şaşırıp kalırız.