Unutmanın hayatımızı zorlaştırdığı bir gerçek. Nedense faturaların son ödeme günlerini hiçbirimiz hatırlamayız. Fakat fanı olduğumuz bandın konserini unutmamız ne mümkün. Peki neden unuturuz? Unutmak engellenebilir mi? Her şeyi hatırlasaydık ne olurdu? Sevgili okurlarım sizlerle buluştuğum bu ilk köşe yazımda bir savunma mekanizması olaran ‘güdülenmiş unutma’dan bahsedeceğim.
İlk olarak Sigmund Freud’un represyon/bastırma olarak kullandığı bu terim psikanalizde bir savunma mekanizması olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu olgu kişinin hatırlamak istemediği, rahatsızlık veya acı veren hatıraları bilinçli ya da bilinçsiz olarak bastırarak yoksaymasıdır. Tamamen evrensel olan bu mekanizma aslında benlik duygusunu korumak ve kişinin varoluşu için çok önemlidir. Freud’a gore bu hatıralar kişiye kaygı verdiği için bilinç düzeyinde tutulmazlar ancak bilinçaltında bir gün ortaya çıkmak üzere bastırılırlar. Çocuk istismarlarında gördüğümüz tablo da bunu destekler niteliktedir. Neden 6 yaşında istismara uğramış bir çocuğun 15 yaşında bunu dile getirdiğinin sorusunun cevabı da bilinç düzeyinde anlamlanamayan acı hatıraların bastırılıp ergenlikle beraber anlam bulması ve bilinç düzeyine tekrar taşınıp hatırlanması durumudur.
Bir başetme yöntemi olan güdülenmiş unutma bilişsel psikoloji deneylerinde de sıkça rastladığımız bir bulgu haline geldi. Matthew ve Mackintosh 2004 yılında kişilerin olumsuz his uyandıran fotoğrafları hatırlarken olumsuz his uyandırmayan fotoğrafları hatırlamaya kıyasla daha çok hata yaptıklarını gözlemlediler. Bir başka deyişle, katılımcılar korku, şiddet gibi kötü his uyandıran fotoğrafları hatırlamada daha çok hata yaptılar. Bu demek oluyor ki bizler hatırlamak istemediğimiz durumları, kişileri, olguları ve olayları bastırmayı seçmeye programlıyız.
Sizce neden eski günler hep iyi hatırlanır?
Aynı mekanizma sadece olumsuz hatıralar için çalışmaz, olumlu anılar için de geçerlidir. Ne zorluklarla geçirdiğiniz o üniversite yılları bugün en güzel hatıralarınız oluverir. Güzel anılar zamanla belleğimizde olmasını istediğimiz gibi şekillenip daha güzel hale getirilir.
Özetle, unutmak insan belleğinin zararlı ya da işe yaramayan gördüğü bilgileri yok sayması olarak açıklayabileceğimiz doğal ve benlik için yararlı bir mekanizmadır. Bastırılan bu hatıraların daha sonrasında kritik olaylar dediğimiz hatırlatıcı ipuçlarıyla tekrar bilinç düzeyine gelmeleri de olağan bir süreçtir. Bu bilinç düzeyinde tekrar hatırlanan anılar kişiye bir anda sıkıntı ve kaygı verebilir, kişinin hayatının günlük akışını bozabilir seviyeye gelebilirler. Bu noktada kişinin yardım almaya geç kalmadığının hatta ancak hazır olduğunun altını çizerim. Hatıralar bizi rahatsız ettikleri zaman kötüdürler.
Sevgiyle kalın.
