Pembe kurdele sembolüyle özdeşleşen bu ay, 1985 yılından beri kutlanıyor ve meme kanseri farkındalığını artırmada büyük rol oynuyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından desteklenen kampanyalar, meme kanserinin önlenebilir bir hastalık olduğunu hatırlatıyor ve erken teşhisle hayatta kalma oranlarını artırıyor. Meme kanseri, dünya çapında kadınlarda en sık görülen kanser türü olarak biliniyor. WHO verilerine göre, her yıl milyonlarca kadın bu hastalıkla mücadele ediyor ve erken teşhis sayesinde hayatta kalma şansı %90'lara ulaşabiliyor. Türkiye'de de Sağlık Bakanlığı'nın verilerine göre, meme kanseri vakaları artıyor; ancak farkındalık kampanyaları sayesinde tarama programları yaygınlaşıyor. Bu ay, metastatik meme kanseri gibi ileri evreler için özel günler de içeriyor – örneğin 13 Ekim, Metastatik Meme Kanseri Farkındalık Günü olarak anılıyor. Uzmanlar, bu dönemi fırsat bilerek kadınları düzenli kontroller yapmaya çağırıyor.
Kimler daha yatkın ve riskli?
Meme kanseri, her yaştan insanı etkileyebilse de, bazı gruplar daha yüksek risk altında. Hastalığın risk faktörleri, değiştirilemeyen ve değiştirilebilir olmak üzere ikiye ayrılıyor. Değiştirilemeyen faktörler arasında şunlar yer alıyor: Cinsiyet ve Yaş: Meme kanseri en çok kadınlarda görülür ve risk yaşla birlikte artar. Çoğu vaka 50 yaş üstünde teşhis ediliyor. Erkekler de risk altında olsa da, oran çok daha düşük. Aile Öyküsü ve Genetik Faktörler: Ailede meme kanseri öyküsü varsa, risk iki katına çıkabiliyor. Özellikle BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonları taşıyanlar yüksek risk grubunda. Ayrıca, erken adet görme (12 yaş öncesi), geç menopoz (55 yaş sonrası), ilk çocuğu geç yaşta doğurma veya hiç çocuk doğurmama gibi üreme öyküsü de riski artırıyor.
Önceki sağlık sorunları
Daha önce meme kanseri geçirmiş olmak, meme dokusunda iyi huylu değişiklikler veya radyasyon tedavisi görmüş olmak riski yükseltir. Değiştirilebilir risk faktörleri ise yaşam tarzıyla ilgili ve önlem alınarak azaltılabilir: Obezite ve Fazla Kilo: Özellikle menopoz sonrası dönemde fazla kilo, meme kanseri riskini artırır. Vücut ağırlığının artması, östrojen seviyelerini etkiliyor. Alkol ve Sigara Kullanımı: Alkol tüketimi, riski doğrudan artırıyor; günde bir kadeh bile etkili olabilir. Sigara içmek de genel kanser riskini yükseltir. Hormon Tedavileri: Uzun süreli hormon replasman tedavisi (HRT) veya doğum kontrol hapları kullanımı riski hafifçe artırabilir. Uzmanlar, bu faktörlerin bir araya gelmesinin riski katladığını belirtiyor. Örneğin, obezite ve alkol kullanımı birlikte olduğunda tehlike daha da büyüyor.
Önleme ve tarama yöntemleri
Meme kanserinin tamamen önlenmesi mümkün olmasa da, erken teşhis ve yaşam tarzı değişiklikleriyle risk büyük ölçüde azaltılabilir. İşte uzmanların önerdiği adımlar: Düzenli Tarama ve Mamografi: Erken teşhisin anahtarı mamografi. ABD Önleyici Hizmetler Görev Gücü'ne göre, 40 yaşından itibaren her iki yılda bir mamografi öneriliyor; 74 yaşına kadar devam edilmeli. Türkiye'de Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) ücretsiz mamografi hizmeti sunuyor. Aile öyküsü olanlar için daha erken başlanabilir. Kendi Kendine Muayene ve Klinik Kontroller: Her ay kendi kendine meme muayenesi yapmak, değişiklikleri erken fark etmeyi sağlar. Yılda bir kez doktor muayenesi de şart.
Dikkat edilmesi gerekenler
Bol meyve, sebze ve lifli gıdalar tüketmek, yağ oranı düşük bir diyet uygulamak riski düşürür. Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz (yürüyüş, koşu) obeziteyi önler ve riski azaltır. Alkolü sınırlamak veya bırakmak, sigarayı terk etmek en etkili önlemlerden. Mümkünse bebekleri emzirmek, meme kanseri riskini azaltıyor. Yüksek risk grubundakiler için tamoxifen gibi ilaçlar veya koruyucu cerrahi (mastektomi) seçenekler olabilir, ancak doktor tavsiyesiyle. Farkındalık Ayı kapsamında, dernekler ve hastaneler ücretsiz seminerler, taramalar ve destek grupları düzenliyor. Uzmanlar, "Erken teşhis hayat kurtarır" mesajını vurguluyor. Eğer risk faktörleriniz varsa, hemen bir uzmana danışın. Meme kanseriyle mücadele, farkındalıkla başlıyor. Bu Ekim, kendiniz ve sevdikleriniz için adım atın.