Tüketici Konfederasyonu (TÜKONFED) Üyesi Avukat Recep Alper Yılmazlar, sınavın getirdiği heyecan ve stres ile uzun ve karmaşık sayılabilecek güzergahı unutma ve yolu karıştırma endişesi yaşayan adayların böyle durumlarda nasıl hareket etmesi gerektiğini anlattı. ‘Direksiyon sınavında güzergahı unutursam ne olur?’ sorusu, adayların en çok merak ettiği sorular arasında geliyor. Bu soruların adayın başarısız sayılarak cevabının öğretmenler tarafından verildiğini söyleyen TÜKONFED Üyesi Recep Alper Yılmazlar, aslında öğretmenlerin de bu konuda yanıldığını şu şekilde ifade etti: “Öğretmenlerimiz, güzergahı karıştıran adayların Ek-3 ve Ek-4 sayılı formlarda yer alan kırmızı renkli bir ihlali gerçekleştirdiğinden bahisle sınavdan başarısız sayılması gerektiğini düşünüyorlar. Ancak yanılıyorlar. Öğretmenlerimizin içinde bulunduğu yanılgı sebebiyle son dönemde pek çok kişi bu konudan mağdur olmuştur. Bu yanılgının kaynağı ise hazırlanışı itibari ile problemli olan Motorlu Taşıtlar Sürücü Kursu (MTSK) yönetmeliğidir. Yani sorunun kaynağında MTSK yönetmeliği ve bu yönetmeliği çıkaran Milli Eğitim Bakanlığı vardır. İşte bu sorun nedeniyle sürücülüğü, trafik kural bilgisi kusursuz olan sürücü adayları bile ehliyet alamaz hale gelmiştir. Mesele ciddi bir sorun halini almıştır. Sorunun ivedilikle çözülmesi gerekmektedir.”
Karayolları Trafik Kanununa bakılmalı
Yılmazlar, yanılgıya neden olan kanunun MTSK, Karayolları Trafik Kanunu ve Özel Öğretim Kurumları Kanununa dayanılarak çıkarılmış bir yönetmelik olduğunu belirtti. Ancak bu konunun Karayolları Trafik Kanunu Yönetmeliğini ilgilendirdiğini vurguladı. Yönetmeliğin konuyla ilgili hükümleri şu şekilde açıklanıyor: Madde 28/2: “… direksiyon eğitimi dersi sınavları akan trafikte uygulamalı olarak yapılır. Direksiyon eğitimi dersi sınavları EK-3 veya EK-4’te yer alan Direksiyon Eğitimi Dersi Sınav Değerlendirme Formlarına göre değerlendirilir." Madde 28/3: “Direksiyon eğitimi dersi sınavı, akan trafik içinde belirlenmiş olan güzergâhta 07:00 ile 18:00 saatleri arasında yapılır.” Madde 28/4: “Kursiyer, EK-3 veya EK-4’te yer alan Direksiyon Eğitimi Dersi Sınav Değerlendirme Formunda mavi renkle gösterilen bölümdeki sorulardan beşini hatalı cevaplaması veya cevaplamaması; kırmızı renkle gösterilen davranışlardan birini ya da aynı veya farklı maddelerde sarı renkle gösterilen davranışlardan ikisini yapması hâlinde başarısız sayılır.” Madde 34/1: “Sınav, güzergâhın bulunduğu karayolunda ve akan trafik içinde başlatılır.” Madde 34/2: “Sınavda kursiyer; a) Araç bilgisini ölçmeye yönelik sorulara cevap verir. b) Aracı çalıştırır ve hareket ettirir. c) Sınavın yapıldığı güzergâhta aracın cinsi ve yol için belirlenen azami hız sınırına ulaşır. ç) İki araç arasına veya yüksekliği en az 100 cm yüksekliğindeki konilerin arasına geri geri giderek EK-13’te belirtilen şemaya göre trafik kurallarına uyarak tek hamlede girip, bu alan içinde en fazla iki hamle yaparak aracı kaldırıma veya konilere çarpmadan kaldırıma paralel park eder. d) En az %7 çıkış eğimli yolda aracı durdurup 30 saniye bekledikten sonra el freni kullanmaksızın trafik kurallarına uyarak eğimli yolda aracı 50 cm’den fazla geri kaçırmadan tekrar ileri hareket ettirir. e) Aracı şerit ihlali yapmadan ve trafik kurallarına uyarak 25 metre geri geri götürür. f) Sinyalize edilmiş dönel/akıllı kavşakta sağa veya sola dönüşler yapar. g) Gerektiğinde aracın silecek, ışık ve havalandırma gibi kumanda düğmelerini kullanır. ğ) Dönel/akıllı/üç veya daha fazla kollu kontrollü ve kontrolsüz kavşaklara kuralına uygun olarak yaklaşır, kavşağı geçer veya dönüş yapar. h) Güzergâhın uygun alanında 30 km hıza ulaştıktan sonra ani fren yapar. ı) Geri geri giderken şeridini koruyarak köşeden sağa ya da sola tek hamlede 90 derecelik açı ile dönüş yapar. i) Trafik kurallarına uyar ve sürüş esnasında aynaları kontrol eder. j) EK-4 formda belirtilen davranışlara ilişkin diğer uygulamaları yapar.”
'Bu ayrımı yapabilmek önemli'
Eğitimin ve sınav kapsamının idarenin takdir yetkisine dayandığını belirten Yılmazlar, sınavın akan trafik içinde belirlenmiş güzergahta yapılmasının normal olduğunu söyledi. Yılmazlar, “Madde 34/2-j’de yer alan hükmü Ek-4 Formda yer alan diğer davranışlara ilişkin uygulamaların yapılacağından bahsederek yönetmeliğin ek’i niteliğinde olan ve toplamda 2 bölüm ve 21 kısımdan oluşan iki sayfalık bir metin dizgisine gönderme yapmaktadır. Zira bu formlar, kanuni bağlayıcılığı olan hükümler ihdas etmeyen ve meri mevzuatın uygulamasında kişilere ve idarecilere yol gösteren bir pusula işlevinde olabileceği gibi (örneğin MTSKY’nin Ek-1, Ek-5, Ek-6 formları gibi) yönetmeliğin yazılı kısmında yer alan hükümlere eşdeğer hukuki statüde, anlam ve önemde (örneğin Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmeliğin ek’inde bulunan cetveller gibi) olabilir. Bu önemli ayrıma göre direksiyon sınavında kullanılacak olan Ek-3 ve Ek-4 Formlarda yer alan ifadelerin bağlayıcı olup olmadığı tespit edilebilecek ve adayları ne derece ilgilendirdiği anlaşılacaktır.” dedi, ancak bu formlarla adaylara yüklenen sorumluluğundan bahsedilmediğini, aksi durumlarda ise adayların bu formlarda geçen ifadelerden de sorumlu tutulabildiklerini belirtti. Yılmazlar, “Tabi bu sorumluluklar, başta, yönetmeliğin kendisinden türediği Karayolları Trafik Kanununa ve diğer üst normlara uygun olmak zorunda olacaktır. İlk bakışta Ek-4 Formun her iki türden de olabileceği görülmektedir. Bu ayrımı yapabilmek için detaylı inceleme gerekmektedir” şeklinde ifade etti.
'Bilgi yok, sorumluluk adaylarda'
Yılmazlar, güzergah bilgisinin adaylara verilmezken, sorumluluğunun adaylara yüklenmesini şu şekilde açıkladı: “Ek-4 ve Form 11-ğ’de yer alan ifadeye göre adayın sınavı başarısız sayılıyor. Bu norma göre adaya güzergah hakkında bilgi verilmez ve aday güzergahı ezbere bilmiyorsa sınavı geçemiyor. Kanunda, yönetmelikte eğitimleri ve sınavları düzenleyen yazılı hükümlerin hiçbirinde adayın güzergahı ezbere bilmesi gibi bir husus adaylara yüklenmezken, ilk defa Ek-4 Form ile böyle bir sorumluluk adaylara yükleniyor. Bu yüküm yönetmeliğin 16’ncı ve 22’nci maddelerinde bahsedilen ve eğitim ile adaylara verilmek istenilenlerin sayıldığı başlıklardan hiçbirinin altına konumlandırılamamaktadır. Ayrıca yönetmeliğin kendisinden sadır olduğu Karayolları Trafik Kanununda ve diğer üst normlarda sürücülerin gideceği güzergahı ezbere bilmeleri bir kural ya da ezbere bilmemeleri ihlal olarak kabul edilmiş değildir. Haliyle burada bir mantıksızlık göze çarpmakta, bu durum akıl ve muhakeme yeteneği sahibi insanları rahatsız etmektedir.”
Çözüme ilişkin öneriler
‘Güzergahı bilmiyor, güzergah dışına çıkıyor’ şeklinde ifade edilen sorunun bakanlık gibi yüksek bir mevkiden kaynaklandığını dile getiren Yılmazlar, sorunun çözümüne ilişkin şunları kaydetti: “Sürücü adaylarından güzergahı ezbere bilmesini beklemek hatalıdır. Zira sınav 30 dakika sürmektedir. 30 dakikada kat edilen bir güzergâh görece uzun sayılır ve kolayca unutulabilir ya da karıştırılabilir. Bu noktada sınavınızı yapanların sizlere kolaylık sağlaması gerekmektedir. Bu kolaylık öncelikle güzergahın sizlere tabelalarla ya da diğer trafik işaret ve işaretçileri vasıtasıyla açık edilmesi suretiyle olmalıdır. Fakat idarecilerin bu tabela/işaret/işaretçi işini ciddiye almadıkları anlaşılmaktadır. Öyleyse sınavınıza gözetmenlik eden ve sizinle birlikte araç içinde bulunan sınav komisyonu üyeleri tarafından güzergahın sizlere bildirilmesi gerekmektedir. Neticede direksiyon sınavı ile sizin yol hafızanız değil sürücü olma yeterlilikleriniz test edilmektedir. Öyleyse amaçtan kopmamak adına, güzergahı ezbere bilmeniz gibi hususun sınavda mevzu bahis edilmemesi gerekir. Ayrıca belirtmek gerekir ki ehliyetlerinizi aldıktan sonra herhangi bir trafik denetiminde hiçbir kamu görevlisi size gittiğiniz yolu ezbere bilip bilmediğinizi sormayacaktır. Gittiğiniz yolu ezbere bilmediğiniz gerekçesi ile sizlere trafik cezası kesilmeyecektir. Zira mevzuatımızda buna dair bir trafik kuralı yoktur. Ötesinde kişilerin Anayasa ile güvence altına alınan seyahat özgürlüğü vardır. Kişiler, yurt içinde yasaklanmamış tüm yolları kullanabilir, bu yollardan diledikleri zaman diledikleri kadar geçebilirler.” Yılmazlar, “Güzergahı unutan adayın sınav komisyonuna hangi yolu izlemesi gerektiğini sorması, komisyonun da bunu söylemesi gerekiyor. Adayın sınavı geçersiz sayılıp aday mağdur edilirse bu durumda Milli Eğitim Bakanlığını harekete geçirebilmek adına, bu sorunu CİMER üzerinden yazacağınız görüş/öneri ve/veya şikayetlerle ifade etmelisiniz” şeklinde sorunun çözümüne ilişkin önerilerde bulundu.
