Mahmut Celalettin Ökten, 1882’de Trabzon’da dünyaya geldi. Henüz dört yaşındayken babasını, kısa süre sonra annesini kaybetti; bu zor dönemde babaannesinin himayesinde yetişti. Küçük yaşta Kur’an’ı ezberledi, rüştiye eğitimini tamamladığı Trabzon İdadisi’nde okurken medreseye de devam etti .
1905 yılında İstanbul’a göç ederek Darülfünûn’un Edebiyat Şubesi’ne kaydoldu ve 1911’de mezun oldu. Bu süreçte, Arapça, Farsça ve Fransızca öğrenimine de yöneldi .
Öğretmenlik ve "Celal Hoca" Unvanı
Mezuniyetinin ardından İstanbul’daki Sultanî, Vefa Lisesi gibi köklü okullarda edebiyat, felsefe ve mantık dersleri verdi. Başarılı öğretim metotları ve dingin kişiliği sayesinde kısa sürede “Celal Hoca” olarak tanındı . 1947’de Vefa Lisesi’ndeki felsefe öğretmenliği görevinden emekli oldu .
İmam-Hatip Okullarının Kurucusu
1949’da Millî Eğitim Bakanlığı tarafından İstanbul’da açılan imam-hatip kursuna müdür ve öğretmen olarak atandı. Bu çalışmalardan edindiği tecrübe ile imam-hatiplerin ortaöğretim okulları haline getirilmesi için girişimlerde bulundu; başta Maarif Bakanı Tevfik İleri olmak üzere yetkililerle kurumsal yapı ve müfredat hakkında görüştü .
Sonunda, 17 Ekim 1951’de resmî olarak İstanbul İmam-Hatip Okulu’nun ilk müdürü oldu. Burada hem dini hem fen bilimlerini içeren bir programın kurulması için titizlikle çalıştı ve zaman zaman temizlik, tamirat işleriyle de ilgilendi. Böylece imam-hatip eğitimini bir kurum hâline getiren ilk kişi oldu .
Akademik Etki ve Miras
Öğrencileri için samimi, disiplinli ve örnek alınan bir öğretmen olarak kabul edilen Ökten; ilmi çalışmalarını sürdürdü. Arapça edebiyat, kelâm, felsefe alanlarında yazma ve çeviri çalışmaları yaptı. Cumartesi günleri Beyazıt’taki Soğanağa Camii’nde İmam Gazali’nin “İhyâ’ Ulûmîddîn” adlı eserini okutmayı sürdürdü .
Son Yıllar ve Vefat
1956, 1959 ve 1960 yıllarında üç defa hacca gitti. Sahip olduğu yaklaşık 1.000 ciltlik kütüphanesini Süleymaniye Kütüphanesi’ne bağışladı . 21 Kasım 1961’de İstanbul'da vefat etti; cenazesi Fatih Camii’nde kılındı ve Edirnekapı Şehitliği’ndeki aile mezarlığına defnedildi .
