28 Temmuz Dünya Hepatit Günü dolayısıyla açıklama yapan İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Bilim Komisyonu Üyesi ve Aşı Çalışma Komisyonu Üyesi Uzm. Dr. Selda Handan Karahan, viral hepatitlere yönelik farkındalığın artırılmasının önemine dikkat çekti. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Dünya Hepatit Birliği tarafından her yıl 28 Temmuz, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ‘Dünya Hepatit Günü’ olarak çeşitli etkinliklerle kutlanmakta ve hepatit hastalıklarına yönelik toplumsal farkındalık artırılmaya çalışılıyor. 2025 yılı teması ise “Harekete geçme zamanıdır: Artık bu oyunu bozalım” olarak ilan edildi. DSÖ, 2030 yılına kadar tüm dünyada viral hepatitleri ortadan kaldırma hedefini sürdürüyor.
Viral Hepatit nedir?
Uzm. Dr. Karahan, viral hepatitlerin Hepatit A, B, C, D ve E virüslerinin neden olduğu enfeksiyonlar olduğunu belirterek, “Özellikle Hepatit B ve C, uzun dönemde kronik karaciğer hastalıkları, siroz ve karaciğer kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir” dedi. Karahan, Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın yürüttüğü Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı’nın, farkındalığı artırmayı, bulaşı önlemeyi, erken tanıyı ve etkili tedaviyi amaçladığını vurguladı.
Hijyen ve aşıyla koruma
Hepatit A’nın genellikle su ve gıda yoluyla bulaştığını belirten Karahan, “Çocuklukta genellikle hafif geçirilse de, ileri yaşlarda ciddi sonuçlara neden olabilir. Hijyenin yanı sıra aşı en etkili korunma yöntemidir” diye konuştu. Türkiye’de çocuklara 18. ve 24. aylarda, risk gruplarına ise 6 ay arayla iki doz Hepatit A aşısı yapıldığını ve 2022’de aşılama oranının yüzde 96,06 olduğunu kaydetti.
Sessiz Tehdit
Hepatit B ve C’nin kontrolsüz kan teması, enfekte enjektör, cinsel temas ve anneden bebeğe bulaş yoluyla geçtiğini belirten Uzm. Dr. Karahan, Hepatit B’ye karşı en etkili önlemin aşı olduğunu söyleyerek, “Türkiye’de 1998 yılından bu yana Hepatit B aşısı çocukluk takviminde yer almakta olup, 2022’de üçüncü doz aşılama oranı yüzde 99,41 olarak gerçekleşmiştir. Hepatit C için henüz bir aşı bulunmuyor. Ancak etkili tedaviler mevcut ve ülkemizde bu tedaviler genel sağlık sigortası kapsamında ücretsiz sunuluyor” ifadelerini kullandı.
Türkiye başarılı bir örnek
Uzm. Dr. Karahan, Türkiye’nin hepatit kontrolünde kaydettiği ilerlemeleri şöyle özetledi: “5 yaş altı akut Hepatit B vaka sayısı, 2002 yılında 136 iken, 2022 yılında sadece 1 olmuştur. Aynı yaş grubunda insidans, yüz binde 2’den yüz binde 0,02’ye düşmüştür. 15 yaş altı akut Hepatit B vakaları, 2002’de 734 iken, 2022’de 8 olmuştur. Bu başarıların, Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri doğrultusunda önemli bir yol kat ettiğini gösterdiğini belirtti.
Küresel durum alarm veriyor
Uzm. Dr. Karahan, dünya genelinde 304 milyon kişinin kronik Hepatit B ve C ile yaşadığını belirterek, 2022 yılında yenidoğanların sadece yüzde 45’ine ilk 24 saat içinde Hepatit B aşısı yapılabildiğini söyledi. Her yıl yaklaşık 1,3 milyon kişinin hepatit nedeniyle, büyük ölçüde karaciğer kanseri ve sirozdan hayatını kaybettiğini ifade eden Karahan, “Bu da her gün yaklaşık 3 bin 500 ölüm demektir. Günlük yaklaşık 8 bin yeni hepatit enfeksiyonu gerçekleşmektedir. Hepatit, COVID-19’dan sonra en ölümcül viral enfeksiyon olarak kayıtlara geçmiştir. Her yıl 2 milyondan fazla yeni vaka görülmektedir.300 milyondan fazla insan, hepatit ile yaşamaktadır. Hepatit, karaciğer kanserinin önde gelen nedenlerinden biridir. Erken teşhis, hayat kurtaran tedavilere ulaşmanın ve karaciğer kanserini önlemenin ilk adımıdır. Ancak birçok hasta hastalığını fark etmeden yaşamını sürdürmektedir” diye konuştu.
DSÖ bu konuda ne öneriyor?
Hepatitin önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalık olduğunu belirten Karahan, DSÖ’nün şu önerilerini hatırlattı: “Kamuoyu için; Hepatit B ve C için test yaptırın. Yenidoğanlara ilk 24 saat içinde Hepatit B aşısı yaptırın. Bilgi edinin, erken teşhis ve tedavi için hekiminize danışın. Damgalamayı önlemek adına doğru bilgi paylaşın. Hükümetler ve politikacılar için; karaciğer kanseri farkındalığını artıracak kampanyalara öncülük edin. Doğum dozu aşılamayı ve güvenli kan/enjeksiyon uygulamalarını teşvik edin. Hepatit hizmetlerini birinci basamak sağlık sistemine entegre edin. Hizmetleri ulusal sağlık sigortası kapsamına alın. Güçlü veri sistemlerine yatırım yaparak tüm paydaşların katılımını sağlayın. Ulusal sağlık yetkilileri için; erken tanı ve tedaviye öncelik verin. Hizmetleri ilçe sağlık merkezlerine kadar ulaştırın. Anne-çocuk sağlığı programlarına hepatit önlemlerini entegre edin. Test ve tedaviye ücretsiz erişim sağlayın. Sürdürülebilir finansman ve veriye dayalı politikalar geliştirin.”
Aile hekimlerinin rolü büyük
Aile hekimliğinin temel görevlerinden birinin koruyucu sağlık hizmetleri olduğunu vurgulayan Karahan, “Aile sağlığı merkezlerinde gerekli durumlarda hepatit testleri yapılmalı, aşılar uygulanmalı ve vatandaşlar bilgilendirilmelidir. Vatandaşlar, hepatit hakkında bilgi almak için mutlaka aile hekimlerine başvurmalıdır” dedi.
