ABD Ulusal İnsan Genom Araştırma Enstitüsü tarafından 25 Nisan tüm dünyada DNA Günü olarak kutlanıyor. Bu özel günde Antalya Bilim Üniversitesi öğrencilerini Özel Antalya Genetik Hastalıklar Değerlendirme Merkezi'nde ağırlayan Pediatrik Hematoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Duran Canatan, DNA'nın bilinmeyelerini öğrencilerine aktardı. Sunumun sonunda öğrencilerin sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Canatan, merkezde öğrencilerin DNA ile ilgili pratik olarak çalışmalarına da imkan sağladı.
DNA GÜNÜ'NDE DNA'MIZI TANIYALIM
DNA Günü' nün neden 25 Nisan'a kutlandığını açıklayan Prof. Dr. Duran Canatan, şunları kaydetti: "İnsan genetik yapısının çalışmalarının yer aldığı 'İnsan Genom Projesi ile insandaki DNA dizisinin (A:Adenin, G:Guanin, T:Timin, C:Sitozin) yani genetik şifresinin tamamlanıp, 25 Nisan 2003 yılında yayınlanmasından dolayı, her yıl 25 Nisan' Dünya DNA Günü' olarak kutlanmaya başlanmıştır. Deoksiribo nükleik asit veya kısaca DNA, tüm canlıların canlılık işlevleri için gerekli olan genetik talimatları taşıyan bir kalıp ve şablondur. Genetik bilgileri içeren DNA parçaları gen olarak adlandırılır. DNA, bir döner merdivene benzer. DNA ipliğinin omurgası almaşıklı şeker ve fosfat artıklarından oluşur. Merdivenin trabzanlarına benzer. Merdivenin basamakları ise, bir birine hidrojen bağları bağlanmış dört baz dan, adenin (A), sitozin (C), guanin (G) ve timin (T) oluşmaktadır. Bu bazlar hep A-T ve G-C şeklinde olmaktadır. Tüm hastalıklarda önce DNA hasar görür, sonra hücre de hasar başlar, hücre hasarı organların hasarlı olmasına yol açar. DNA çeşitli toksik maddeler yani yapıyı değiştiren mutasyona yol açan mutajenler hasara uğratır, bunlar bir takım kimyasallar, sigara, alkol, radyasyon, yüksek enerjili elektromanyetik ışınlar (morötesi ışık ve X ışınları gibi) yaşam daki stress ve travmalardır. Vücutta bulunan iyi ustalar DNA tamir genleri bu hasarı tamir etmeye çalışır, tamir edilemez ise, DNA bozulur, bu hücreyi etkiler, hücre organı organlarda sistemi etkileyerek hastalıklar oluşur."
DNA'YA NE ZAMAN İHTİYAÇ DUYULUR?
"Gebelik öncesi. Bebek düşünen tüm anne ve baba adayları bebeklerinde bir hastalık olmaması için talasemi ve SMA başta olmak üzere tek gen hastalıklar yönünden taranarak taşıyıcılık durumları analiz edilmektedir. Gebelik süresince; bebekte bir hastalık şüphesi var ise, bebekten koriyonik villtis, amnion veya kordon kanı alınarak, elde edilen DNA'dan bebeğin hastalığı yönünden test edilmektedir. Gebelik süresince; bebek te kromozom hastalığı yönünden tarama amacı ile fetal DNA testi yapılmaktadır. Gebeliğin 10'uncu haftasından sonra anne adayından bir tüp kan alınarak bebeğin kromozomlarına bakılarak tanı konmaktadır. Doğum sonrası; olası bir karışıklık veya karmaşıklık nedeni ile bebeğin kimlik tespitinde bebekten anne ve babadan pamuklu çubukla alınan DNA örneklerinden kimlik taraması yapılmaktadır. Doğum sonrası; bebeğin her türlü hastalıkları yönünden DNA analizleri yapılmaktadır. Her vasta; hastalıkların genetik tanısında çok önemlidir. Genetik çalışmalarında geliştirilmiş en temel teknolojilerden biri olan DNA dizilemesidir. DNA dizileme yöntemi genetik tanıda artık rutin bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda ise, Yeni Nesil Dizileme yöntemi ile, panel gen analizi, tüm ekzom analizi ve tüm genom analizler yapılmaktadır. Adli tıpta: Suç mahalinde bulunan objelerde bir hücre dahi olsa ondan DNA elde edile şüpheliler ile karşılaştırılarak suçlu tespiti yapılmaktadır. Soyağacı saptanmasında; Kişilerin kökenini araştırma dışında, annelik, babalık, kam ve akrabalık testlerinde kullanılmaktadır."
'MERKEZ, DNA'NIN 4 HARFİNDEN OLUŞUYOR'
"Gen mühendisliğinde; modern biyoloji ve biyokimyada rekombinant DNA teknolojisi yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Bu yolla rekombinant proteinler üretilir, bunlar tıbbi ilaç, aşılar ve araştırmalarda, sanayide tarımda kullanılmaktadır. Biyoinformatif alanda; DNA dizilerinin depolanması ve aranması için yöntemlerin geliştirilmesi sayesinde bilgisayar bilimlerinde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Merkezimiz DNA'nın dört harfini oluşturan AGTC adı ile Antalya Genetik Test Center olarak, 'Genetik Şifreniz, Yaşam Kaliteniz' mottosu ile DNA konusunda tüm testleri, merkezimizde ve yurt içi ve yurt dışı partnerlerimiz ile yapmaktadır."
