Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) resmi rezerv varlıkları, 16 Mayıs 2025 itibarıyla bir önceki haftaya kıyasla %0,9 oranında artarak 145,7 milyar ABD doları seviyesine ulaşmıştır. Bu artış, özellikle döviz varlıklarında görülen hızlı yükselişten kaynaklanmıştır.
Geçtiğimiz hafta döviz varlıkları %7,8 oranında artarak 57,8 milyar dolara, altın rezervleri ise %3,4 oranında azalarak 80,3 milyar dolara gerilemiştir. Diğer taraftan, IMF rezerv pozisyonu ve SDR (özel çekme hakları) toplamı hafif bir düşüşle 7,6 milyar dolar olmuştur.
Bu gelişmelerle birlikte rezerv kompozisyonunda dikkat çeken en önemli unsur, döviz rezervlerinde son haftalarda gözlemlenen yukarı yönlü ivmenin güçlenmesi olmuştur. Bu durum, dış finansman olanaklarının gelişmesi ve yurtdışı kaynak girişlerindeki artışla ilişkilendirilebilir.
Ayrıca Nisan 2025’e kıyasla resmi rezervlerde 7,5 milyar dolarlık bir artış yaşanmış ve toplamda %5,4 oranında yükseliş kaydedilmiştir. Döviz varlıkları bu süreçte %17,8 oranında artarak rezerv artışının ana sürükleyicisi olmuştur. Buna karşılık, altın rezervlerinde %1,5, SDR ve IMF pozisyonunda ise %0,2 oranında düşüş yaşanmıştır.
DÖVİZ YÜKÜMLÜLÜKLERİNDE SINIRLI ARTIŞ
Kamu sektörünün (Merkez Bankası ve merkezi yönetim) kısa vadeli döviz yükümlülükleri, 16 Mayıs 2025 haftasında 121,7 milyar ABD doları olarak kaydedilmiştir. Bu tutar, bir önceki haftaya göre %0,1 oranında hafif bir artışa işaret etmektedir.
Bu yükümlülükler iki ana başlıkta değerlendirilmektedir:
1. ÖNCEDEN BELİRLENMİŞ DÖVİZ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Bu kalem altındaki yükümlülükler, döviz cinsi krediler, menkul kıymetler, mevduatlar ve forward/future işlemleri gibi taahhütleri kapsamaktadır. 16 Mayıs itibarıyla bu yükümlülükler 61,1 milyar dolara ulaşarak haftalık bazda %1,3 artış göstermiştir.
İçeriğine baktığımızda;
Döviz kredileri ve menkul kıymet pozisyonları 41,5 milyar dolar,
Döviz forward ve future pozisyonları toplamı 19,6 milyar dolar,
Altın swapları gibi diğer işlemler ise artık neredeyse sıfıra yakın (-10 milyon dolar) düzeyindedir.
Bu veri, özellikle vadeli döviz işlemlerinin (swap ve forward) hâlen rezerv yönetiminde önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
2. ŞARTA BAĞLI DÖVİZ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Bu kalem, devletin veya Merkez Bankası’nın belirli koşullar altında üstlenebileceği potansiyel yükümlülükleri kapsar. 16 Mayıs 2025 itibarıyla bu yükümlülükler 60,6 milyar dolara gerileyerek %1,0 azalmıştır. Bu düşüş, kısa vadede Merkez Bankası’nın döviz borçluluğunda bir miktar rahatlama olduğunu göstermektedir.
SWAP YÜKÜMLÜLÜKLERİNDE DEĞİŞİKLİK YOK
TCMB'nin döviz likiditesini yönetmek amacıyla kullandığı enstrümanlardan biri olan swap işlemlerinden kaynaklanan yükümlülükler, bu hafta 19,6 milyar ABD doları seviyesinde sabit kalmıştır. Swap işlemleri, çoğunlukla Merkez Bankası’nın kısa vadeli döviz ihtiyacını karşılamak amacıyla yurt içi ve yurt dışı piyasalardan döviz takası yoluyla temin ettiği bir finansman türüdür.
Bu rakamın değişmemesi, TCMB’nin swap pozisyonlarını bu dönemde sabit tutmayı tercih ettiğini, yeni swap anlaşmaları yapılmadığını veya mevcutların vadesinin uzatıldığını göstermektedir.
GENEL DEĞERLENDİRME
16 Mayıs 2025 haftasında resmi rezerv varlıklarında gözlenen artış, özellikle döviz varlıklarındaki kuvvetli toparlanmadan kaynaklanmıştır. Bu gelişme, Türkiye’nin kısa vadeli dış borçları ve döviz yükümlülükleri karşısında rezerv yeterliliğini bir miktar artırmıştır.
Bununla birlikte, altın rezervlerinde ve SDR/IMF pozisyonlarında yaşanan sınırlı düşüşler, rezerv bileşiminin dikkatle izlenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca swap yükümlülüklerinin sabit kalması, kısa vadeli borçluluk açısından istikrar işareti verse de bu kalemin hâlen rezervlerin önemli bir kısmını temsil ettiğini unutmamak gerekir.
Döviz yükümlülüklerinin hem önceden belirlenmiş hem de şarta bağlı kalemlerde dalgalı bir seyir izlediği görülmektedir. Yılın ilerleyen dönemlerinde uluslararası sermaye akımları, jeopolitik riskler ve TCMB’nin para politikası adımları, rezerv ve yükümlülük dinamiklerini belirleyici olmaya devam edecektir.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
