Türkiye’nin kronik sorununa büyük ölçekli bir çözüm denemesi
Türkiye’de yıllardır çözülemeyen bir mesele var: Barınma hakkı ve konut erişimi… Gelir dağılımındaki adaletsizlik, yüksek enflasyon ve artan arsa maliyetleri, özellikle dar gelirli vatandaşlar için ev sahibi olmayı neredeyse imkânsız hale getirdi. İşte tam da bu noktada, kamuoyunda heyecan ve umut yaratan bir proje açıklandı: 500 bin sosyal konut. Peki, bu proje gerçekten yaraya merhem olacak mı? Kimleri kapsıyor? Uygulanabilirliği ne kadar gerçekçi? Detaylarına ve kamuoyunda yarattığı yankılara yakından bakalım.
Konut krizi: Rakamlarla tablo
Son yıllarda Türkiye’de konut fiyatları baş döndürücü bir hızla yükseldi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, konut fiyat endeksi yıllık bazda yüzde 70’in üzerinde artış gösterdi. Kiralar da benzer şekilde yükseldi; büyük şehirlerde asgari ücretlinin bir maaşı, çoğu zaman bir evin kirasına bile yetmez hale geldi.
Özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi metropollerde barınma, artık sadece bir ekonomik mesele değil, sosyal bir kriz olarak da karşımıza çıkıyor. Son dönemde yapılan araştırmalara göre, Türkiye’de nüfusun yaklaşık %25’i, yani 20 milyondan fazla insan, konut maliyetlerinin gelirine oranla çok yüksek olması nedeniyle barınma zorluğu yaşıyor.
Projenin kapsamı ve hedefi
Açıklanan “500 bin sosyal konut” projesi, esas olarak dar gelirli ailelerin kira öder gibi ev sahibi olmalarını hedefliyor. Projeye göre; toplamda 500 bin konut, Türkiye genelindeki 81 ilde ve yüzlerce ilçede inşa edilecek. Konutların önemli bir kısmının 2+1 ve 3+1 planında olması ve ailelerin yaşam standartlarına uygun tasarlanması planlanıyor.
Ödeme planına bakıldığında; peşinat oranları düşük tutulurken, aylık taksitlerin asgari ücretli bir çalışanın ödeyebileceği seviyede olmasına dikkat edildiği açıklandı. Bu, teoride bile olsa, dar gelirli vatandaşlar için umut verici. Zira, günümüzde özel sektör projelerinde peşinatlar çok yüksek, taksitler de çoğunlukla dar ve sabit gelirlinin erişemeyeceği düzeyde.
Umudu ve soru işaretlerini birlikte taşıyor
Kamuoyunda proje büyük bir heyecan yarattı; başvuru sayıları kısa sürede yüz binleri aştı. Ancak aynı zamanda, proje hakkında bazı soru işaretleri de gündeme geldi. Uzmanlar, bu kadar büyük ölçekli bir inşaat hamlesinin hem finansman hem de arsa temini açısından ciddi bir planlama gerektirdiğine dikkat çekiyor.
Bir başka tartışma noktası ise maliyet hesapları. İnşaat maliyetlerinin dövize ve enflasyona duyarlı olması nedeniyle, proje başladığı fiyatlarla tamamlanamayabilir. Daha önce benzer projelerde de teslim tarihleri gecikmiş, maliyetler artmış ve vatandaşın ödeme planı değişmişti.
Bu nedenle, projenin gerçek bir sosyal devlet politikası olarak sürdürülebilir olması hem finansmanının hem de inşaat sürecinin sıkı bir denetime tabi tutulmasına bağlı.
Sosyal etkiler: Umut, güven ve aidiyet
500 bin sosyal konut projesi sadece ekonomik değil, aynı zamanda psikolojik ve toplumsal bir ihtiyaçtan da kaynaklanıyor. Çünkü barınma hakkı, bir insanın kendini güvende hissetmesinin ve geleceğe dair plan yapabilmesinin ilk şartı.
Ev sahibi olmak, aileler için yalnızca bir taş bina anlamına gelmiyor; aidiyet, özgüven ve gelecek kaygısının azalması gibi derin sosyal etkiler de yaratıyor. Özellikle genç çiftler ve yeni aile kuranlar için ev sahibi olmak, daha istikrarlı ve üretken bir hayatın da başlangıcı olabiliyor.
Şeffaflık ve denetim en kritik konu
Bu büyüklükte bir projenin başarıyla sonuçlanabilmesi için şeffaflık çok kritik. Hangi illerde, hangi şartlarda, hangi müteahhitlerin yapacağı, ihalelerin nasıl gerçekleştirileceği ve fiyat artışlarının nasıl önleneceği açıkça paylaşılmalı.
Aksi halde, proje kötü niyetli kişi ve kurumlar tarafından istismar edilebilir; gerçekten ihtiyaç sahibi olan aileler yerine, fırsatçı grupların yararlanmasına zemin hazırlanabilir. Bu nedenle devletin hem merkezi yönetimi hem de yerel yönetimler, projeyi sürekli izlemeli ve raporlamalıdır.
Geleceğe dair beklentiler
Eğer proje vaat edildiği gibi, zamanında ve söz verilen maliyetlerle tamamlanabilirse, Türkiye’de konut krizine gerçek bir çözüm olmasa bile çok önemli bir katkı sunabilir. En azından yüz binlerce ailenin hayatına doğrudan dokunarak, sosyal huzurun ve ekonomik istikrarın güçlenmesine yardımcı olabilir.
Daha da önemlisi, bu proje sadece bir inşaat yatırımı olarak kalmamalı; dar gelirli vatandaşların yaşam kalitesini artıracak sosyal alanlar, yeşil alanlar, eğitim ve sağlık tesisleriyle birlikte düşünülmeli. Böylece “sosyal konut” kavramı, sadece başını sokacak bir ev değil, gerçek bir yaşam alanı haline gelebilir.
Son söz
Dar gelirli vatandaş için “kira öder gibi ev sahibi olmak” kulağa çok güzel geliyor. Fakat esas mesele, bu sözü tutabilmekte. Eğer 500 bin sosyal konut projesi güçlü bir planlama, sağlam bir finansman ve şeffaf bir yönetimle yürütülürse; Türkiye’de konut meselesinde gerçek bir dönüm noktası olabilir. Aksi halde, unutulmaya yüz tutmuş bir vaat olarak kalma riski de her zaman var.
Tüm gözler şimdi yetkililerde ve projeyi yöneten kurumlarda… Çünkü milyonlarca ailenin umudu, kâğıt üstündeki rakamlardan çok daha fazlasını ifade ediyor.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
[email protected]