Son dönemde Azerbaycan, Ermenistan ve bölgedeki diğer aktörler arasında imzalanan yeni anlaşma, uzun zamandır tartışılan Zengezur Koridoru projesine yeniden ivme kazandırdı. Bu koridor, Azerbaycan’ın batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni doğrudan bağlayacak, böylece Türkiye ile kara yoluyla kesintisiz bir bağlantı sağlayacak. Kafkasya’nın coğrafi kaderini değiştirebilecek bu gelişme, Türkiye açısından sadece ulaşım ve ticaret değil, aynı zamanda jeopolitik güç dengesi bakımından da yeni fırsatlar sunuyor.
1. Zengezur Koridorunun Stratejik Önemi
Zengezur, bugün Ermenistan’ın Syunik bölgesi içinde yer alıyor ve Azerbaycan ile Nahçıvan arasında doğal bir geçiş noktası oluşturuyor. Ancak 20. yüzyılın başındaki sınır düzenlemeleri, bu bölgenin Azerbaycan ile kara bağlantısını kopardı.
Yeni anlaşma ile birlikte planlanan koridor, Türkiye – Azerbaycan – Orta Asya hattında kesintisiz ulaşım sağlayacak. Bu hat, Türkiye’nin doğrudan Hazar Denizi kıyılarına ve oradan Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine uzanmasına imkân tanıyacak. Böylece:
Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu gibi mevcut altyapılar güç kazanacak,
Türk Devletleri Teşkilatı içindeki lojistik ağ daha entegre hâle gelecek,
Avrupa’dan Çin’e uzanan Orta Koridorun rekabet gücü artacak.
2. Türkiye Ekonomisine Olası Katkılar
Koridorun faaliyete geçmesi, Türkiye ekonomisinde lojistik, ticaret ve enerji alanlarında çarpan etkisi yaratabilir.
Ticaret Hacmi: Orta Asya ve Güney Kafkasya üzerinden Çin’e ve oradan Pasifik pazarlarına giden mallar için Türkiye önemli bir transit merkezi hâline gelecek.
Nakliye Süresi ve Maliyeti: Zengezur güzergâhı, mevcut kuzey ve güney yollarına kıyasla daha kısa ve güvenli olacağı için taşımacılık maliyetlerini düşürecek.
Enerji Hatları: Koridorun güvenli şekilde işletilmesi, petrol ve doğalgaz boru hatları için de yeni fırsatlar yaratabilir. Özellikle yeşil enerji ve hidrojen taşımacılığı projeleri bu hat üzerinden planlanabilir.
3. Jeopolitik ve Diplomatik Etkiler
Zengezur Koridoru, sadece bir ulaşım projesi değil, aynı zamanda jeopolitik satranç tahtasında yeni bir hamle anlamına geliyor.
Türkiye – Azerbaycan Dayanışması: Koridor, “iki devlet, tek millet” anlayışını somut bir altyapı projesine dönüştürüyor.
Rusya ve İran Faktörü: Rusya, Kafkasya’daki nüfuzunu korumak isterken, İran ise bu hattın kendi transit yollarını gölgelemesinden endişe ediyor. Türkiye, bu dengeleri gözeterek çok taraflı bir diplomasi izlemek zorunda.
Ermenistan ile Normalleşme: Koridor, Ermenistan’ın bölgesel ticaret ağlarına entegre olmasını sağlayabilir. Bu durum, Ankara ile Erivan arasındaki ilişkilerin yumuşamasına da zemin hazırlayabilir.
4. Güvenlik ve Altyapı Boyutu
Koridorun güvenli şekilde işletilmesi için:
Demiryolu ve karayolu altyapısının uluslararası standartlarda inşa edilmesi,
Sınır güvenliği, gümrük işlemleri ve dijital takip sistemlerinin devreye alınması,
Bölgedeki potansiyel çatışma risklerinin diplomasi yoluyla minimize edilmesi gerekiyor.
Türkiye açısından bu, askeri ve sivil iş birliği alanında yeni anlaşmaların kapısını aralayabilir. Türk savunma sanayii firmalarının bölgedeki altyapı güvenliği projelerinde yer alması da olası.
5. Orta Koridor’ un Güçlenmesi ve Küresel Ticaret
Küresel ticarette son yıllarda Kuzey Koridoru (Rusya üzerinden) ve Güney Koridoru (İran üzerinden) gibi hatlar çeşitli sebeplerle risk altında. Zengezur bağlantısı ile Orta Koridor’ un önemi artacak. Bu durum:
Avrupa – Asya ticaretinde Türkiye’nin merkez konumunu pekiştirecek,
Çin’in Kuşak ve Yol Projesi’ne Türkiye üzerinden alternatif bir rota sunacak,
Türk limanlarının (Mersin, İzmir, İstanbul) Asya-Avrupa taşımacılığında daha aktif rol üstlenmesini sağlayacak.
Sonuç: Türkiye İçin Bir Fırsat Penceresi
Zengezur Koridoru, sadece bir ulaşım projesi değil; Türkiye’nin ekonomik büyüme, bölgesel nüfuz ve jeopolitik denge politikalarında yeni bir sayfa açabilir. Ancak bu fırsatın tam anlamıyla değerlendirilebilmesi için:
Bölgesel barış ortamının korunması,
Altyapı yatırımlarının hızla tamamlanması,
Uluslararası yatırımcıların güvenini kazanacak hukuki çerçevenin oluşturulması şart.
Türkiye bu süreci iyi yönetebilirse, Zengezur Koridoru Ankara’nın 21. yüzyılda Avrasya’daki rolünü kalıcı olarak güçlendirecek bir proje olarak tarihe geçebilir.