Tarımsal Girdi Fiyat Endeksinin Tanımı ve Önemi
Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi (Tarım-GFE), tarım sektöründe üretimde kullanılan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimleri izlemek amacıyla hazırlanan, önemli bir ekonomik gösterge niteliğindedir. Endeks, bir temel yıl (bu çalışmada 2020=100) baz alınarak, tarım sektöründe üretim girdilerinin fiyatlarının belirli bir dönem içindeki değişimini sayısal olarak ortaya koyar. Böylelikle, tarımsal üretimin maliyet boyutu takip edilebilir ve sektörün genel maliyet baskısı hakkında değerlendirme yapılabilir. Tarım-GFE; tarımsal faaliyetlerin sürdürülebilirliği, çiftçilerin kârlılığı ve nihayetinde gıda fiyatları üzerindeki etkileri bakımından kritik bir role sahiptir.
Mayıs 2025 Sonuçlarının Genel Değerlendirmesi
2025 yılı mayıs ayında Tarım-GFE, bir önceki aya göre %2,15 oranında artış göstermiştir. Yıllık bazda, yani 2024 yılı mayıs ayına kıyasla ise %31,80 oranında yükselmiştir. Bu, tarım sektöründeki girdi maliyetlerinin bir yıl içinde oldukça yüksek bir artış gösterdiğine işaret etmektedir. Ayrıca, 2024 yılı aralık ayına kıyasla %14,99 oranında artış, on iki aylık ortalamalara göre ise %33,11 oranında artış kaydedilmiştir. Bu veriler, tarımsal üretimde maliyet baskısının hem aylık hem de yıllık düzeyde devam ettiğini ortaya koymaktadır.
Ana Gruplar İtibarıyla Detaylı İnceleme
Tarım-GFE iki ana grupta ele alınmaktadır:
Tarımda kullanılan mal ve hizmetler
Tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetler
Mayıs 2025'te tarımda kullanılan mal ve hizmetler endeksi bir önceki aya göre %1,74 artmış ve yıllık bazda %31,08 yükselmiştir. Bu artış, üretimin doğrudan girdileri olan gübre, yem, tohum gibi kalemlerdeki maliyet artışını yansıtmaktadır. Tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetler endeksinde ise bir önceki aya göre %4,59 gibi daha yüksek bir artış, yıllık bazda ise %36,12 oranında bir artış kaydedilmiştir. Bu grup; traktör, sulama sistemleri ve diğer yatırım harcamalarını içermekte, dolayısıyla daha uzun vadeli üretim kapasitesini etkileyen unsurları temsil etmektedir.
Bu veriler, kısa vadeli üretim maliyetlerinde olduğu kadar, uzun vadeli üretim kapasitesine yönelik yatırımlarda da güçlü bir maliyet baskısının varlığını göstermektedir.
Alt Gruplara Göre Detaylı Analiz
Alt gruplara bakıldığında, yıllık değişimde en yüksek artış %55,83 ile veteriner harcamalarında gerçekleşmiştir. Bu durum, hayvancılık sektöründe maliyetlerin çok daha hızlı yükseldiğine ve hayvansal ürünlerin fiyatlarını artırma potansiyeline sahip olduğuna işaret etmektedir. Aylık değişimde ise %5,10 artış ile malzemeler alt grubu öne çıkmıştır. Bu kalem, özellikle üretimde kullanılan ambalaj, bakım ekipmanı ve diğer yardımcı malzemelerin fiyatlarındaki hızlı yükselişi yansıtır.
Genel Yorum ve Sektörel Etkiler
Tarım-GFE’deki yüksek artış oranları, tarımsal üretimde hem kısa hem uzun vadeli maliyetlerin ciddi biçimde yükseldiğini ortaya koymaktadır. Yıllık %31,80’lik artış oranı, özellikle gıda fiyatlarına da yansıyarak tüketici enflasyonunu yükseltecek potansiyele sahiptir. Ayrıca tarımsal üreticilerin kârlılığını düşürerek sektörde üretim kararlarını, ürün desenini ve yatırım iştahını olumsuz etkileyebilir.
Tarımda kullanılan mal ve hizmetlerdeki artış, çiftçilerin güncel üretim maliyetlerini artırırken, tarımsal yatırıma katkı sağlayan mal ve hizmetlerdeki daha yüksek oranlı artış ise tarımsal altyapı yatırımlarını zorlaştırabilir. Bu durum, orta ve uzun vadede tarımsal verimliliğin ve üretim kapasitesinin gerilemesine yol açabilir.
Veteriner hizmetlerindeki hızlı fiyat artışı, hayvancılık sektöründe üretim maliyetlerini doğrudan yükseltecek; bu da et, süt ve yumurta gibi hayvansal gıda ürünlerinde fiyat artışına neden olabilecektir.
Sonuç
Mayıs 2025 itibarıyla açıklanan Tarım-GFE verileri, tarım sektörünün önemli bir maliyet baskısı altında bulunduğunu göstermektedir. Hem bitkisel üretimde hem de hayvancılıkta girdi maliyetlerindeki artış, üreticilerin sürdürülebilirliği açısından risk oluştururken, tüketiciler açısından da gıda enflasyonu baskısını artırabilecek bir tablo ortaya koymaktadır. Bu veriler, tarım politikalarında maliyetlerin kontrolü ve üretici desteklerinin güçlendirilmesinin önemini bir kez daha göstermektedir.
Kaynak: TÜİK
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
[email protected]