Tarım sektörü içerisinde önemli ve vazgeçilemez aktörlerden birisi olan zirai ilaç bayileri, önemli bir sorunla uğraşmaya devam ediyorlar. Bu konuyu Ağustos ayında bir yazımda da “Zirai ilaç bayilerine bu kadar yük fazla değil mi?” başlıklı yazımda dile getirmeye çalışmıştım.  

Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından uygulamaya geçirilen “Bitki Koruma Ürünleri Takip Sistemi” ve “Gübre Takip Sitemi”nin elbette beklenen önemli avantajları bulunuyor. Bu avantajların sektöre yansımasını beklerken, bayilerin ifade ettiği ve şahsen benim de şahit olduğum uygulama sorunları, bayilere para cezası olarak dönmeye başladı.  

Denetlemeler neticesinde kesilen cezalar 10 bin, 12 bin, 13 bin, 14 bin lira gibi rakamlar olunca, takip sistemleri can sıkıcı duruma geldi. Konuştuğumuz bayi sahipleri ve çalışanları bunun haksızlık olduğu konusunda birleşiyorlar.  

Bahsettiğim daha önceki yazımda, bu sistemlerin hali hazırdaki işleyişiyle sorunlar getireceğini eklemiştim. Tarımın sorunlarını ön görüp bunların çözümüne odaklanmak gerekiyor.  

Geçtiğimiz günlerde ziyaret ettiğim bir bayide, satış işlemleri sırasında yaşadıklarını gördüm. Satılan bir ilaç veya gübre var, barkod okutuluyor, e-fatura kesiliyor. Gübre takibi bir sistemden, ilaç takibi bir sistemden ve e-fatura işi de bir başka sistemden gerçekleştiriliyor.  

Firmalar tarafından kesilen fatura ve ürün bilgileri takip sistemine düşüyor. Barkod okutularak sistemden çıkış işlemleri bayi tarafından yapılıyor. Bir ticari ürün ismi var ve bu A olsun. Aynı ticari ürün isminin içeriği farklı bir başka ürün var. Bu da A-1 olsun. Takip sistemine bu bilgiler A olarak geliyorsa, bunu ayırt etmek bayinin işi. Bunun doğru şekilde stoka işlenmesi gerekiyor. Artık hangi işlemi yaparak doğruyu bulacaklarsa?  

Ayrıca girişi yapılan ürünlerin, e-fatura işleminin yapılabilmesi için e-fatura sistemine kayıtlarının girilmesi gerekiyor. Bu bilgiler hazırda yok. Yazılımı yapan firmalar da temin edemiyor. Bayide çalışanlar bunları takip sistemlerinden alabilirse veya bir yerden bulabilirlerse sisteme girecekler. Daha sonra reçeteye göre de satış yapılacak.  

Konuştuğum bir bayi sahibi kendi ifadesiyle “İlacı sisteme giren firma yetkilisi, yanlış yaptığı için delete tuşuna basmış” diyor. Yani yanlış girilen bilgiyi silmiş. Sonuç mu? Bu hatadan dolayı o zirai ilaç bayisine 10 bin TL ceza kesilmiş.  

Ziraat Mühendisleri Odası Antalya Şub. Başk. Vural Şahin’in Facebook’dan sektöre yönelik yaptığı deaktivasyon ile ilgili açıklamasını bir başka örnek olarak gösterebilirim:  

“Deaktivasyonun ne olduğunu bile bilmeden, yazılım firmalarının bu şekilde çıkacaksınız demesi ile yapılan bu çıkışlardan dolayı meslektaşlarımızın 13-14 bin TL para cezası kesilmesini doğru bulmuyoruz. Hangi kişi bilerek bu hareketi yapar? Oysa ki yazılım firmasının bizzat beni arayarak söylediği ifade de Tarım ve Orman Bakanlığı’ndaki yetkiliden, bu şekilde çıkılabilir sözü üzerine bayi arkadaşlarımıza çıkışları yaptırmışlardır. Bende yazılım firması yetkililerine Tarım ve Orman Bakanlığına gitmesini, yerinde bu işi topyekün çözmesi gerektiğini söyledim.” 

Bu örnekleri farklı sorunlarıyla beraber artırmak mümkün. Tarım sektörünün kendi sorunlarının yanında, pandemi koşullarının oluşturduğu mali zorluklara ilaveten kimse bu yüksek cezaları yemek istemez.  

-Öncelikle Bakanlık yetkililerinin uygulanmak istenen bu sistemin nasıl çalıştığını yerinde görmeleri gerekiyor.  

-Bayilerin internet üzerinden kullandıkları yazılımlar özel firmaların. Ve bu yazılımlarda ilaç ve gübrelerle ilgili veri tabanı aktarımında sıkıntılar yaşanıyor. Excel’den veri aktarımında zorluğu ve hataları bizzat gördüm.  

-Her bayi kendisine göre bir yöntem geliştirmek durumunda kalmış. 

-Firmalardan kaynaklanan sorunları bayilere yüklemek bu süreçte doğru bir yaklaşım değildir. Örneğin yanlış girilen bir verinin silinmesinin sorumlusu bayiler olmamalı.  

-Zirai ilaç bayilerinde çalışanlara takip sistemleri konusunda yardımcı olunmalıdır. Bu konuda eğitimler düzenlenebilir. 

Sonuç olarak, şahsen kesilen cezaların ivedilikle iptal edilmesi gerektiğini düşünüyorum. Takip sistemlerinin işleyişi sektöre henüz tam yerleşmiş değil. Bunu yapacağımız incelemelerle görebiliriz.