Vadeli satışların yaygın olduğu günümüzde alacağın tahsil edilememesi sıklıkla yaşanan bir durum. Vergi Usul Kanunu vadesinde tahsil edilemeyen TİCARİ alacağı, ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAK saymış ve şüpheli hale gelen alacağı ilgili hesap döneminde gider yazma hakkı tanımıştır.
ŞÜPHELİ ALACAK NE DEMEK?
Vergi Usul Kanunun 323.maddesine göre vadesinden tahsil edilemeyen ve ileride tahsil imkanın olup olmadığının kesin olarak bilinmediği kambiyo senedine (çek,senet, bono) bağlanmış veya bağlanmamış alacaklar “şüpheli alacak” sayılıyor.
OLAY NEDİR?
Firmalar mal ya da hizmet satışları için fatura düzenliyor. Düzenmiş olduğu belgeyi gelir olarak defterlerine kayıt ediyor. Satıştan dolayı maliye KDV ödüyor, gelir yada kurumlar vergisi ödüyor. Ancak; gerek KDV gerekse Gelir/Kurumlar Vergisi Kanunu alacağın tahsil edilip edilmediğine bakmıyor. Çünkü ticari kazançlar vergi kanunlarına göre tahakkuk esasına göre vergilendiriliyor. Paranın tahsil edilip edilmemesine bakılmıyor.
Tahsilat yapılmaz ise; vergide “gerçek kazancın vergilendirilmesi ilkesi” gereği tahsil edilemeyen ticari alacağın gider yazılması suretiyle gerçek kazanç üzerinden vergileme sağlanabiliyor.
Alacağının, şüpheli alacak sayılıp, karşılık ayırmak suretiyle gider yazılabilmesi için, Vergi Usul Kanunu’nun 323. maddesinde yazılı olan, koşullar aranılıyor. Bunlar;
1- Alacak dava ya da icra aşamasında olacak.
2- Dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük olan alacaklar için de, yapılan protesto veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen, borçlu tarafından ödeme yapılmamış olacak.
3- Uygulamadan, sadece bilanço esasına göre defter tutan mükellefler yararlanabilecek. İşletme defteri tutan esnaf, sanatkár ve tüccarlar faydalanamıyorlar.
4-Alacak TİCARİ alacak olacak.
Teminatlı alacaklar, şüpheli alacak sayılmayacağı için, karşılık ayırmak mümkün değil. Kısmen teminatlı alacaklarda ise, teminatı aşan kısım için şüpheli alacak karşılığı ayrılabilir. Mali idare Konkordato ilan eden firmalardan olan alacakları şüpheli alacak saymıyor ve gider yazılmasına izin vermiyor. Kondordato kapsamında vazgeçilen alacak kısmı için değersiz alacak yazılmasına izin vermektedir.
ZARAR EDEN FİRMALARDA KARŞILIK GİDERİ AYIRABİLİR
Şüpheli alacak için karşılık gideri ayırıp kayıtlara zarar yazmak için firmanın KAR etmesi gerekmiyor. Zarar eden bir firmada karşılık gideri ayırıp zarar yazabilir. Nasıl olsa zarar ediyorum, karşılık gideri ayırıp zarar yazmam gerekmez diyenler haklarını kaybederler.
Zarar eden bir firma ilgili yıl zararını 5 yıl içinde elde edeceği kar’dan mahsup edebiliyor.
ALACAK ŞÜPHELİ HALE GELDİĞİ DÖNEMDE GİDER YAZILACAK
Şüpheli alacak karşılığı, vergi mevzuatına göre alacağın şüpheli hale geldiği hesap döneminde ayrılıyor ve o yılın zararı olarak kayıtlara alınıyor.
Danıştay’ın “şüpheli halde geldiği yılda karşılık ayrılmayan alacak için izleyen yılda karşılık ayrılabileceği” hususunda kararı da bulunmakta. (Dnş. 4. 10.11.1992 T.E. 1992/719 K. 1992/4809 Sayılı Karar) Ancak ileride hukuki sorunlar ile karşılaşmamak için hesap dönemi geçmeden şüpheli alacak karşılık gideri yazmak doğrusu olacaktır.
1 ÖRNEK
2018 hesap döneminde 100 bin TL ticari alacağını tahsil edemeyen şirket, yasanın gerektirdiği şartları sağlaması halinde 22 bin TL kurumlar vergisini az öder.
01.01.2019 tarihinden itibaren şüpheli alacaklar ve değersiz alacaklar için durum biraz daha değişiyor. GELİR / KURUMLAR vergisi yönünden zarar yazılmasını yanında, zarar yazıldığı vergilendirme döneminde KDV indirim konusu yapılabilecek.
Diğer taraftan mali idarenin, konkordato ilan eden firmalardan tahsil edilemeyen alacakları “şüpheli alacak” kapsamına alacak yasal bir düzenleme yapması gerekmektedir. Zira elde edilmeyen gelir için VERGİ ödenmesi ne vergi adaleti ne de kamu vicdanı ile bağdaşmamaktadır.
Tavsiye; yılın sonlarına yaklaştığımız şu günlerde tahsil edilemeyen ticari alacağı olanlar, alacağın tahsili için dava sürecini bir an önce başlatır ve karşılık gideri yazarlar ise batık alacağın bir kısmını kurtarabilirler ve nakit sıkıntısı sorununu giderebilirler..
